کاربست رویکرد اقدام پژوهی در ارائه چارچوبی برای حسابداری روایتی

دانش‌پژوه, علی اصغر; صفری گرایلی, مهدی; مسلمی, آذر; ایزدپور, مصطفی

doi:10.22103/jak.2024.22889.4011

کاربست رویکرد اقدام پژوهی در ارائه چارچوبی برای حسابداری روایتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.

² دانشیار گروه حسابداری، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران.

³ استادیار گروه حسابداری، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.

⁴ استادیار گروه حسابداری، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران.

10.22103/jak.2024.22889.4011

چکیده

هدف: مطالعه بسترسازی حسابداری روایتی از طریق اقدام پژوهی به منظور طبقه‌بندی شناختی در شرکت‌های بازار سرمایه.
روش: این مطالعه به لحاظ روش شناسی از الگوی کلایزی (1978) برای پیاده‌سازی گام‌های اقدام پژوهی بهره برده است. لذا، براساس این الگو، ابتدا از طریق مصاحبه با خبرگان و کدگذاری باز، تلاش گردید تا گزاره‌های حسابداری روایتی در بستر عملکردهای واقعی شرکت‌ها مشخص شوند. سپس به منظور روایی‌سازی گزاره‌ها، از طریق ارزیابی انتقادی نسبت به تطبیق گزاره‌ها با پژوهش‌های مشابه اقدام گردید تا امکان ورود گزاره‌ها به مرحله‌ تشکیل گروه کانونی جهت بحث و تبادل نظر برای تفکیک شناختی هریک از گزاره‌ها در قالب یک مقوله مهیا شود. سپس از طریق چک‌لیست ارزیابی کیو، هریک از گزاره‌ها در حد فاصل 5+ تا 5- امتیازبندی شدند و در نهایت ماتریس 4 طبقه‌ای باهدف بسترسازی زمینه‌های پیاده‌سازی حسابداری روایتی در سطح شرکت‌های بازار سرمایه ایجاد گردد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، از مجموع 12 مصاحبه و 275 کد باز ایجاد شده، مجموعاً 28 گزاره شناسایی شدند. از طرف دیگر در بخش کمی مشخص شد، 28 معیار شناسایی شده حسابداری روایتی در 4 مقوله با 7 گزاره در چارچوب یک ماتریس چهاربعدی حاصل گردید.
نتیجه‌گیری: در واقع نتیجه کسب شده در این مطالعه نشان می‌دهد حسابداری روایتی به عنوان یک بخش نوظهور در دانش حسابداری، می‌تواند ظرفیت‌های استراتژیک و قابلیت‌های رقابتی شرکت‌ها در جلب اعتماد ذینفعان را برای شرکت‌ها به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حسابداری مالی

مراجع

ثقفی، مهدی؛ فغانی، مهدی؛ نونهال‌نهر، علی‌اکبر و بشیری‌منش، نازنین (1401). کیفیت گزارشگری مالی، مدیریت لحن گزارش‌های سالانه و حق‌الزحمه غیرعادی حسابرسی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 11(44)، 159-175 https://www.jmaak.ir/article_18514.html.

رهنمای‌رودپشتی، فریدون و نژادتولمی، بابک (1395). هستی‌شناسی حسابداری مدیریت در بستر پست مدرنیته (اجراگری، کنشگر- شبکه و کاربردها). مجله حسابداری مدیریت، 9(29)، 1-13 https://journals.srbiau.ac.ir/article_9215.html.

رهنمای رودپشتی، فریدون؛ نیکومرام، هاشم و نونهال‌نهر، علی‌اکبر (1391). ارزیابی تأثیر رویکردهای قضاوتی و شناختی زبان در گزارش‌های توضیحی حسابداری. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 19(2)، 47-72 https://www.sid.ir/paper/477075/fa.

رهنمای‌رودپشتی، فریدون و بیات، علی (1391). تعامل سازمانی حسابداری مدیریت و حاکمیت شرکتی: تبیین یک روش نوین برای تفسیر مشکل نمایندگی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 1(1)، 1-18 https://journals.srbiau.ac.ir/article_7306.html.

شاه‌حسینی، محمدعلی؛ نارنجی‌ثانی، فاطمه و فلاح‌کریمی، صفورا (1394). شناسایی و دسته‌بندی موانع و چالش‌های پیاده‌سازی برنامۀ راهبردی منابع انسانی در شرکت برق منطقه‌ای خراسان به روش کیو. مدیریت دولتی، 7(1)، 89-109 https://jipa.ut.ac.ir/article_52514.html.

شهبازی، رحیم؛ فهیم‌نیا، فاطمه و حکیم‌زاده، رضوان (1395). تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامة تدوین مدل شایستگی آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی مبتنی بر فناوری اطلاعات براساس تحلیل سرفصل‌ها و نیازهای بازار کار. پردازش و مدیریت دانش اطلاعات، 2(4)، 483-511 https://jipm.irandoc.ac.ir/article_699349.html.

گیلانی، آتنا؛ صفری‌گرایلی، مهدی؛ رمضانی، جواد؛ رضائیان، رمضان. (1401). طراحی مدل کارکرد استعاره حسابداری گفتمان: نظریه داده ‌بنیاد و تحلیل ماتریس تفسیری فازی (). مجله دانش حسابداری، 13(3)، 195-227 DOI: 10.22103/jak.2021.18394.3603.

موسوی‌نژاد، سید روح‌اله و نمازی، محمد (1395). بررسی کاربرد پژوهش‌های اقدامی در حسابداری. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 5(19)، 4-23 https://www.iaaaas.com/article_98656.html.

References

Aerts, W. (1994). On the use of accounting logic as an explanatory category in narrative accounting disclosures. Accounting, Organizations and Society, 19(4/5), 337–353 https://doi.org/10.1016/0361-3682(94)90001-9.

Aerts, W. (2015). Narrative accounting disclosures. Wiley Encyclopedia of Management, https://doi.org/10.1002/ 9781118785317.weom010055.

Alawattage, Ch., Jayathileka, Ch., Hitibandara, R., Withanage, S. (2022). Moral economy, performative materialism, and political rhetorics of sustainability accounting. Critical Perspectives on Accounting, 95, 102507 https://doi.org/10.1016/j.cpa.2022.102507.

Albertini, E., Berger-Remy, F., Lefrancq, S., Morgana, L., Petković, M. and Walliser, E. (2021). Voluntary disclosure and intellectual capital: how CEOs mobilise discretionary accounting narratives to account for value creation stemming from intellectual capital. Journal of Applied Accounting Research, 22(4), 687-705 https://doi.org/10.1108/JAAR-04-2020-0073.

Angotti, M., Ferreira, A.C.d.S., Eugénio, T., & Branco, M.C. (2022). A narrative approach for reporting social and environmental accounting impacts in the mining sector: Giving marginalized communities a voice. Meditari Accountancy Research, 32(1), 42-63. https://doi.org/10.1108/MEDAR-11-2021-1513.

Bąk, M. (2019). Accounting narratives and disclosures in reporting the case of Letters from the Management Board Presidents of selected companies in the light of narrative economics. Economics and Law, 20(2), 213-238 https://doi.org/10.12775/EiP.2021.013.

Beattie, V. (2014). Accounting narratives and the narrative turn in accounting research: Issues, theory, methodology, methods and a research framework. The British Accounting Review, 46(2), 111-134 https://doi.org/10.1016/j.bar.2014.05.001.

Beck, C.T. (2019). Introduction to phenomenology: Focus on methodology. Sage Publications https://www.amazon.com/Introduction-Phenomenology-Cheryl-Tatano-Beck/dp/154431955X.

Bjurklo, M. (2006). Narrative accounting for competence creation. Journal of Human Resource Costing & Accounting, 10(1), 34-47 https://doi.org/10.1108/14013380610672666.

Bourdieu, P. (2016). The specificity of the scientific field and the social conditions of the progress of reason. Social Science Information, 14(6), 18-31 https://doi.org/10.1177/053901847501400602.

Chariri, A. (2010). Rhetorics in Financial Reporting: An Interpretive Case Study, The Jurnal Akuntansi dan Keuangan, 12(2), 84-103 https://doi.org/10.9744/jak.12.2.pp.%2053-70.

Colaizzi, P.F. (1978) Psychological research as a phenomenologist views it. In: Valle, R.S. and King, M., Eds., Existential-Phenomenological Alternatives for Psychology, Oxford University Press, New York, 48-71 https://philpapers.org/rec/COLPRA-5.

Connolly, C., & Alpa Virji, D. (2006). Accounting narratives: the reporting practices of British charities. Helmig, B., Hyndman, N., Jergers, M. and Lapsley, I., eds. On the Challenges of Managing the Third Sector, Sonderhefte ZögU, 34(2), 39-62 https://orca.cardiff.ac.uk/id/eprint/38544.

De Souza, J.A.S., Rover, J.C.R.S., & Borba, J.A. (2019). The linguistic complexities of narrative accounting disclosure on financial statements: An analysis based on readability characteristics. Research in International Business and Finance, 48(3), 55-77. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2018.12.008.

Di Tullio, P., La Torre, M., Dumay, J., & Rea, M.A. (2022). Accountingisation and the narrative (re)turn of business model information in corporate reporting. Journal of Accounting & Organizational Change, 18(4), 592-615 https://doi.org/10.1108/JAOC-09-2020-0144.

Diyanty, V. (2019). Accounting information quality, board narrative disclosure, and the cost of debt, advances in economics. Business and Management Research, 2(2), 34-67 https://doi.org/10.2991/apbec-18.2019.36.

Fisher, R.T., Van Staden, C., & Richards, G. (2019). Tone and the Accounting Narrative. University of Hawaii, Honolulu, Hawaii: Hawaii Accounting Research Conference.

Gelmini, L., Minutiello, V., Tettamanzi, P., & Comoli, M. (2021). Rhetoric, accounting and accountability: COVID-19 and the case of Italy, Sustainability. 13(8), 41-69 https://doi.org/10.3390/su13084100.

Gilani, A., Safari Gerayli, M., Ramezani, J., & Rezaeyan, R. (2022). Designing a metaphor functional model of dialogic accounting: By Grounded theory and fuzzy interpretive matrix analysis. Journal of Accounting Knowledge, 13(3), 195-227 DOI: 10.22103/jak.2021.18394.3603 [In Persian].

Godowski, Ch., Negre, E., & Verdier, M.A. (2021). Toward dialogic accounting? Public accountants’ assistance to works councils − A tool between hope and illusion. Critical Perspectives on Accounting, 69(3), 124-149 https://doi.org/10.1016/j.cpa.2019.102095.

Harvey, A., Spicer-Cain, H., Botting, N., Ryan, G., & Henry, L. (2023). Assessing ‘coherence’ in the spoken narrative accounts of autistic people: A systematic scoping review. Research in Autism Spectrum Disorders, 102(1), 81-104. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2023.102108.

Henwood, K.L. & Pigeon, N.R. (1992). Qualitative research and psychological theorizing. British Journal of Psychology, 83(1), 97-111 https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1992.tb02426.x.

Hoque, Z., Mai, K., & Ozdil, E. (2022). Accounting as rhetorical devices during the COVID-19 pandemic: evidence from Australian universities, Journal of Public Budgeting. Accounting & Financial Management, 34(6), 168-192. https://doi.org/10.1108/JPBAFM-09-2021-0137.

Jayasinghe, K., & Uddin, S. (2019). Continuity and change in development discourses and the rhetoric role of accounting. Journal of Accounting in Emerging Economies, 9(3), 314-334 https://doi.org/10.1108/JAEE-01-2018-0011.

Krishnakumar, S., Berdanier, C., Lauff, C., McComb, Ch., & Menold, J. (2022). The story novice designers tell: How rhetorical structures and prototyping shape communication with external audiences. Design Studies, 82(1), 123-141 https://doi.org/10.1016/j.destud.2022.101133.

Marriott, P., & Mcguigan, N. (2018). Visual metaphor and visual tools in accounting education. Accounting Education, 27(6), 549-551 https://doi.org/10.1080/09639284.2018.1541520.

Masztalerz, M. (2016). Why narratives in accounting? Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, https://doi.org/10.15611/pn.2016.434.10.

Michelon, G., Trojanowski, G., Sealy, R. (2022). Narrative Reporting: State of the Art and Future Challenges, Accounting in Europe, 19(1), 7-47. https://doi.org/10.1080/17449480.2021.1900582

Moosavi Nezhad, S.R., & Namzi, M. (2016). The Investigation of the action research applications in accounting. Accounting and Auditing Studies, 5(19), 4-23 https://www.iaaaas.com/article_98656.html?lang=en [In Persian].

Oduro Amoako, K., Lord, B, R., Dixon, K. (2021). Narrative accounting for mining in Ghana: An old defence against a new threat? 74(4), 29-45. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2021.102439

Rahnamay Roodposhti, F., & Bayat, A. (2012). Institutional relationship between management accounting and corporate governance: a new institutional method to interpret of agency problem. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 1(1), 1-18 https://journals.srbiau.ac.ir/article_7306.html [In Persian].

Rahnamay Roodposhti, F., & Nejad Toolami, B. (2016). Management accounting ontology in the context of postmodernity (performativity, actant-network and applications). Management Accounting, 9(29), 1-13 https://journals.srbiau.ac.ir/article_9215.html [In Persian].

Rahnamay Roodposhti, F., Nikoomaram, H., & Nonahal Nahr, A.A. (2012). Evaluating the effects of language judgmental and cognitive approaches in accounting narratives. Accounting and Auditing Review, 19(2), 47-72 https://www.sid.ir/paper/477075/fa [In Persian].

Rutherford, B.A. (2016). The struggle to fabricate accounting narrative obfuscation: An actor-network-theoretic analysis of a failing project. Qualitative Research in Accounting & Management, 13(1), 57-85 https://doi.org/10.1108/QRAM-06-2015-0060.

Rutherford, B.A. (2018). Narrating the narrative turn in narrative accounting research: Scholarly knowledge development or flat science? Meditari Accountancy Research, 26(1), 13-43 https://doi.org/10.1108/MEDAR-04-2017-0139.

Rutherford, B.A. (2019). Metaphysics, methodology and theory in classical accounting thought. Meditari Accountancy Research, 27(3), 416-447 https://doi.org/10.1108/MEDAR-06-2018-0358.

Rutherford, B.A. (2020). Ironies of narrative accounting research and the case for professional accounting judgement in accounting scholarship. Meditari Accountancy Research, 28(2), 229-250 https://doi.org/10.1108/MEDAR-06-2019-0512.

Saghafi, M., Faghani, M., Nonahal Nahr, A.A., & Bashiri Manesh, N. (2022). The financial reporting quality, managing the tone of annual reports and abnormal audit fee. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 11(44), 159-175 https://www.jmaak.ir/article_18514.html? lang=en [In Persian].

Senn, J., Luque-Vílchez, M., & Larrinaga, C. (2022). The role of accounting in the assessment of knowledge production from a multi-stakeholder’s perspective. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 13(5), 1033-1059 https://doi.org/10.1108/SAMPJ-10-2021-0437.

Shahbazi, R., Fahimnia, F., & Hakimzadeh, R. (2016). Confirmatory factor analysis of IT-based competency questionnaire in information science & knowledge studies, based on job market analysis. Iranian Journal of Information Processing and Management, 31(2), 483-511 https://jipm.irandoc.ac.ir/article_699349.html [In Persian].

Shahhoseini, M.A., Narenji Sani, F., & Fallah Karimi, S. (2015). Recognizing and categorizing challenges for implementing human resources strategy in Khorasan regional electric company. Journal of Public Administration, 7(1), 89-109 https://jipa.ut.ac.ir/article_52514.html [In Persian].

Taïbi, S., Antheaume, N., & Gibassier, D. (2020). Accounting for strong sustainability: an intervention-research based approach. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 11(7), 1213-1243 https://doi.org/10.1108/SAMPJ-09-2017-0105.

Tran, L.T.H., Tu, T.T.K., Nguyen, T.T.H., Nguyen, H.T.L., & Vo, X.V. (2023). Annual report narrative disclosures, information asymmetry and future firm performance: Evidence from Vietnam. International Journal of Emerging Markets, 18(2), 351-375 https://doi.org/10.1108/IJOEM-08-2020-0925.

Yen, A.C., Riley, T.J., & Liao, P. (2017). Chinese vs US investors’ reactions to accounting narratives: An experiment. Asian Review of Accounting, 25(4), 526-548 https://doi.org/10.1108/ARA-12-2016-0144.