ارزیابی پیشران‌های لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران براساس محدودیت ناشی از ابزارهای مالی مشتقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

2 دانشیار گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

3 استادیار گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استادیار گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

10.22103/jak.2022.20114.3761

چکیده

هدف: هدف این پژوهش ارزیابی پیشران‌های لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران براساس محدودیت ناشی از ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه ایران است.
 روش: این پژوهش از نظر روش‌شناسی توسعه‌ای است و از نظر نوع جمع‌آوری داده‌های پژوهش ترکیبی است. در این پژوهش در بخش کیفی براساس فرآیندهای تحلیل فراترکیب تلاش شد تا ابتدا پژوهش‌های مرتبط با دو مفهوم لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران و ابزارهای مالی مشتقه مشخص شوند و سپس مؤلفه‌ها و مضامین پژوهش بر اساس مقیاس ارزیابی انتقادی تعیین گردند. در بخش کمی نیز باهدف تعیین تأثیرپذیرترین پیشران‌ لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران باتوجه به محدودیت ناشی از ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه ایران، از ارزیابی فازی شهودی (IFSs) بهره برده شد.
 یافته‌ها: نتایج در بخش کیفی از وجود ۵ مضمون محدودیت ناشی از ابزارهای مالی مشتقه و ۳ مؤلفه پیشران‌ لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران حکایت دارد. نتایج در بخش کمی نیز براساس فرآیند تحلیل ویکور فازی نشان داد، مهم‌ترین پارامتر مضامین پژوهش (محدودیت‌های استفاده از ابزارهای مالی مشتقه)، عدم قابلیت مقایسه‌پذیری است.
 نتیجه‌گیری: نتیجه کسب شده گویای این واقعیت است به دلیل اینکه سرمایه‌گذاران احتمالاً بر خطاهای ادراکی خود در تصمیم‌گیری آگاه نیستند، همواره با وجود استرس و موقعیت‌های عدم اطمینان در تصمیم‌گیری، از مبنای عقلانیت محدود برای تصمیم‌گیری استفاده می‌نمایند و باتوجه به اینکه معیار عدم مقایسه‌پذیری به عنوان یکی از محدودیت‌های ابزارهای مالی مشتقه در بازار ایران تقریباً حاکم است، این موضوع باعث می‌گردد تا پیشران‌های شناختی در شکل‌گیری لنگر ذهنی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران نقش ایفا نماید.

کلیدواژه‌ها


چاوشانی، مجتبی؛ جمشیدی‌نوید، بابک؛ قنبری، مهرداد و باغفلکی، افشین (1398). نقش افشای ابزارها و مشتقات مالی بر اساس استانداردهای حسابداری ایران در بازده مازاد و ارزش شرکت‌ها. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 10(39)، 71-54.
حسین‌زاده، محمد؛ ولیان، حسن و عبدلی، محمدرضا (1400). قابلیت‌های رقابتی پویا و کیفیت گزارشگری مالی. مجله دانش حسابداری، 12(1)، 157-133. https://jak.uk.ac.ir/article_2789_7c809df59c0b1f8fdebeaee74424149b.pdf.
حنیفه‌زاده، لطیف؛ شعری، صابر؛ بزرگ‌اصل، موسی و رحیمیان، نظام‌الدین (1399). گزارشگری مالی و پدیده لنگر ذهنی سرمایه‌گذاران. پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی، 9(2)، 154-115.
رهنمای‌رودپشتی، فریدون؛ نیکومرام، هاشم و جهان‌میری، محمدحسام (1397). عدم اطمینان اطلاعاتی معیاری جهت تبیین بازدهی سهام (نگرشی مبتنی بر مالی رفتاری). دانش سرمایه‌گذاری، 7(26)، 148-131.
لاری‌سمنانی، بهروز و دهخدا، اکرم (1399). بررسی تأثیر روحیه سرمایه‌گذاران بر دام‌های مالی رفتاری در بورس اوراق بهادار تهران. نشریه چشم‌انداز مدیریت مالی، 10(30)، 162-143.
ماه‌آورپور، راضیه؛ مشایخ، شهناز و رحمانی، علی (1400). شناسایی چالش‌های پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی حسابداری ابزارهای مشتقه: با تاکید بر الزامات افشا. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 14(55)، 186-160.
موسوی‌مطهر، سیدسجاد.، رحمانی، علی و امیری، هوشنگ (1401). تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بر صورت وضعیت مالی در ایران. مجله دانش حسابداری، 13(3). 44-21. https://jak.uk.ac.ir/article_3305_a284f3e2f90056354296a458e9c1e64d.pdf.
مهرنوش، علی؛ جعفری، علی و نسل‌موسوی، سیدحسین (1400). ابزارهای مالی مشتقه (اختیار معامله و اختیار فروش تبعی) و هم زمانی بازده سهام؛ شواهدی از بازار سرمایه ایران. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 12(49)، 460-446.
نصر، محمد و نبوی‎چاشمی، سیدعلی (1398). آزمون قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای با رویکرد مقدار ارزش حدی با بکارگیری ابزار مشتقه. دانش سرمایه‌گذاری، 8(31)، 142-127.
References
Aczel, J., & Saaty, T. (1983) Procedures for synthesizing ratio judgements. Journal of Mathematical Psychology, 27, 93-102.
Alessandrini, D. (2011). Regulating financial derivatives? Risks, contested values, and uncertain futures. Social & Legal Studies, 20(4), 74-93.
Andersen, J.V. (2010). Detecting anchoring in financial markets. Journal of Behavioral Finance, 11(2), 129-133.
Arikan, O. (2018). Financial estimates against investors’ preferences: anchoring, denial and spillover effects, Accounting and Business Research, 48(3), 299-320.
Barro, D., Consigli, G., & Varun, V. (2022). A stochastic programming model for dynamic portfolio management with financial derivatives. Journal of Banking & Finance, 140, 106445.
Bazerman, M., & Moor, M. (2013). Judgment in managerial decision making. Eighth edition, John Wiley & Songs.
Birt, J., Rankin, M., & Song, Ch.L. (2013). Derivatives use and financial instrument disclosure in the extractives industry. Accounting and Finance, 53(1), 55–83.
Bryan, D., & Rafferty, M. (2014). Financial derivatives as social policy beyond crisis. Sociology, 48(5), 112-138.
Chang, H.S., Donohoe, M., & Sougiannis, Th. (2016). Do analysts understand the economic and reporting complexities of derivatives? Journal of Accounting and Economics, 61(2/3), 584-604.
Chavoshani, M., Jamshidinavid, B., Ghanbari, M., & Baghfalaki, A. (2019). The role of financial derivatives, instruments on companies’ risk-adjusted discount rate and company value. Financial Engineering and Portfolio Management, 10(39), 54-71 [In Persian].
Chen, W. (2022). Are financial derivatives tax havens? Evidence from China. International Journal of Emerging Markets, 17(8), 1949-1972.
Choi, S., Salam, M.A., & Kim, Y. (2021). Foreign currency derivative usage and firm value in Bangladesh: comparative analysis between exporters and non-exporters under exchange rate movements. International Journal of Emerging Markets, 16(8), 2070-20921.
Devi, K. (2011). Extension of VIKOR method in intuitionistic fuzzy environment for robot selection. Expert Systems with Applications, 38(11), 14163-14168.
Donohoe, M.P. (2015). Financial derivatives in corporate tax avoidance: A conceptual perspective. Journal of the American Taxation Association, 37(1), 37–68
Dowie, G., & Willows, G. (2016). An investigation of investors’ estimates of returns earned and the effect of anchoring on these estimations, South African Journal of Accounting Research, 30(1), 29-40.
Fargher, N., Sidhu, B.K., Tarca, A., & Zyl, W.V. (2018). Accounting for financial instruments with characteristics of debt and equity: Finding a way forward, Accounting & Finance, 59(1), 7-58.
Grima, S., & Thalassinos, E.I. (2020). Financial derivatives use: A literature review, Gonzi, R.D. and Thalassinos, I.E. (Ed.) financial derivatives: A blessing or a curse? Emerald Publishing Limited, Bingley, 23-63.
Hairston, S.A., & Brooks, M.R. (2019). Derivative accounting and financial reporting quality: A review of the literature, Advances in Accounting, 44(1), 81-94.
Hanifezade, L., Sheri, S., Bozorgh Asl, M., & Rahimian, N. (2021). Financial reporting and the phenomenon of investors' mental anchors in the Tehran Stock Exchange. Applied Research in Financial Reporting, 9(2), 115-154 [In Persian].
Helm, S., Serido, J., Ahn, S.Y., Ligon, V., & Shim, S. (2019). Materialist values, financial and pro-environmental behaviors, and well-being, Young Consumers, 20(4), 264-284.
Hosinzadeh, M., Valiyan, H., & Abdoli, M. (2021). Dynamic competitive capabilities and financial reporting quality. Journal of Accounting Knowledge, 12(1), 133-157 [In Persian] https://jak.uk.ac.ir/article_2789_ 7c809df59c0b1f8fdebeaee74424149b.pdf.
Hur, J., & Singh, V. (2019). How do disposition effect and anchoring bias interact to impact momentum in stock returns? Journal of Empirical Finance, 53(1), 238-256.
Iannello, P., Sorgente, A., Lanz, M., & Antonietti, A. (2021). Financial well-being and its relationship with subjective and psychological well-being among emerging adults: Testing the moderating effect of individual differences. Journal of Haainess Studies, 22(1), 1385-1411.
International Financial Reporting Standards (IFRS). (2014). Financial derivatives instruments IFRS 9. KPMG: Cutting Through Complexity.
Islam, M.S., Nepal, M.P., Skitmore, M., & Attarzadeh, M. (2017). Current research trends and application areas of fuzzy and hybrid methods to the risk assessment of construction projects. Advanced Engineering Informatics, 33, 112-131.
Jain, J., Walia, N., Kaur, M., & Singh, S. (2022). Behavioural biases affecting investors’ decision-making process: a scale development approach, Management Research Review, 45(8), 1079-1098.
Kawaller, I. (2004). What analysts need to know about accounting for derivatives? Financial Analysts Journal, 60(4), 24-30.
Kinatta, A. (2022). Investor attention, psychological anchors, and stock return predictability. Journal of Financial Economics, 104(2), 401-419.
Kota, H.B., & Charumathi, B. (2018). Determinants of financial derivative disclosures in an emerging economy: A stewardship theory perspective, Australasian accounting. Business and Finance Journal, 12(3), 42-66.
Larisemnani, B., & Dehkhoda, A. (2020). Investigating the impact of mood on the behavioral finance trap of investors in Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective, 10(30), 143-162 [In Persian].
Losada-Otalora, M., Valencia Garcés, C.A., Juliao-Rossi, J., Donado, P.M., & Ramírez F.E. (2020). Enhancing customer knowledge: The role of banks in financial well-being. Journal of Service Theory and Practice, 30(4/5), 459-582.
Mahavarpour, R., Mashayekh, S., & Rahmani, A. (2021). Identifying the Challenges of Implementing International Derivatives Accounting Standards: Emphasizing the disclosure requirements. Journal of Securities Exchange, 14(55), 160-186 [In Persian].
Mahdzan, N.S., Zainudin, R., & Sukor, M.E.A. (2018). Determinants of subjective financial well-being across three different household income groups in Malaysia. Social Indicators Research, 146(2), 699–726.
Mahendru, M. (2020). Financial well-being for a sustainable society: A road less travelled, Qualitative Research in Organizations and Management, 16(3/4), 572-593.
Malaquias, R.F., & Zambra, P. (2017). Disclosure of financial instruments: Practices and challenges of Latin American firms from the mining industry, Research in International Business and Finance, 45(1), 158-167.
Mehrnoosh, A., Jafari, A., & Nasl Mousavi, S.H. (2021). Financial derivatives instruments (option and embedded equity put option) and stock return synchronicity: Evidence from the Iran capital market. Financial Engineering and Portfolio Management, 12(49), 446-460 [In Persian].
Mousavi Motahar, S.S., Rahmani, A., & Amiri, H. (2022). The impact of implementing international financial reporting standards on the statement of financial position in Iran. Journal of Accounting Knowledge, 13(3), 21-44 [In Persian] https://jak.uk.ac.ir/article_3305_a284f3e2f90056354296a458e9c1e64d.pdf.
Nandy, S., & Chattopadhyay, A.K. (2016). Impact of introducing different financial derivative instruments in India on its stock market volatility. Paradigm: A Management Research Journal, 18(2), 38-61.
Nasr, M., & Nabavi Chashmi, S. A. (2019). Tests pricing capital assets with the approach of some value with the use of derivatives. Journal of Investment Knowledge, 8(31), 127-142. [In Persian].
Owusu, S.P., & Laryea, E. (2022). The impact of anchoring bias on investment decision-making: evidence from Ghana. Review of Behavioral Finance, https://doi.org/10.1108/RBF-09-2020-0223.
Park, D., & Kim, J. (2015). Financial derivatives usage and monetary policy transmission: Evidence from Korean Firm-level Data. Global Economic Review, 44(1), 101-115.
Prorokowski, L. (2013). Lessons from financial crisis contagion simulation in Europe. Studies in Economics and Finance, 30(2), 159-188.
Rahnamay Roodposhti, F., Nikoomaram, H., & Jahanmiri, M.H. (2018). Informational uncertainty a criterion to explain stock returns (Behavioral Approach). Journal of Investment Knowledge, 7(26), 131-148 [In Persian].
Riitsalu, L., & Murakas, R. (2019). Subjective financial knowledge, prudent behaviour and income: The predictors of financial well-being in Estonia. International Journal of Bank Marketing, 37(4), 934-950.
Saivasan, R., & Lokhande, M. (2022). Influence of risk propensity, behavioural biases and demographic factors on equity investors' risk perception, Asian Journal of Economics and Banking, 6(3), 373-403.
Shin, H., & Park, S. (2018). Do foreign investors mitigate anchoring bias in stock market? Evidence based on post-earnings announcement drift, Pacific-Basin Finance Journal, 48(3), 224-240
Simon, H.A. (1972). Theories of bounded rationality, decision and organization, by McGuire, C.B. and Radner. Roy, North-Holland Publishing Company.
Soepding, B.A., Munene, J.C., & Orobia, L. (2020). Self-determination and financial well-being: Mediating role of financial attitude among retirees in Nigeria. Working with Older People, 25(2), 153-163.
Spears, T. (2019). Discounting collateral: quants, derivatives and the reconstruction of the ‘risk-free rate’ after the financial crisis. Economy and Society, 48(3), 342-370.
Tahir, M.S., Ahmed, A.D., & Richards, D.W. (2021). Financial literacy and financial well-being of Australian consumers: A moderated mediation model of impulsivity and financial capability. International Journal of Bank Marketing, 21(1), 105-132.
Tesfamariam, S., & Sadiq, R. (2006) Risk-based environmental decision-making using fuzzy analytic hierarchy process (F-AHP). Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 21, 35-50.
Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under Uncertinty: Heuristics and Biases, Science, 185(2), 1124-1130.
Vargas, L.G. (1984). Reciprocal matrix with random coefficients. Mathematical Modelling, 3, 69-81.
Wang, J. (2011). Competition of trading volume among markets: Evidence from stocks with multiple cross-listing destinations'. Journal of Multinational Financial Management. 31, 23-62.
Wu, D.D., Zhang, Y., Wu, D., & Olson, D.L. (2010). Fuzzy multi-objective programming for supplier selection and risk modeling: A possibility approach. European Journal of Operations Research, 200(3), 774–787.
Zhang, X., Liu, D., Zhao, Y., Zhang, Zh. (2021). Financial derivatives and default dependence: A time-varying copula approach, Applied Economics Letters, 28(11), 958-963.