ارائه چارچوب مفهومی ارزیابی عملکرد در شرکت‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22103/jak.2022.19462.3707

چکیده

هدف: علی‌رغم انجام پژوهش‌های متعدد در حوزۀ ارزیابی عملکرد و ارائه مدل‌های مختلف برای آن، یک ساختار مفهومی مشخص و استاندارد برای مدل‌های ارزیابی عملکرد وجود ندارد. این موضوع سبب شده است که مدل‌های متنوع موجود، ابعاد مختلف عملکرد سازمانها را به نحو جامعی پوشش نداده و طراحی مدل‌های جدید و یا انتخاب از میان مدل‌های موجود را به امری دشوار بدل نماید. از این‌رو، در حوزۀ حسابداری مدیریت، به یک چارچوب مفهومی برای ارزیابی عملکرد نیاز است تا ابعاد و ویژگی‌های یک مدل ارزیابی عملکرد مناسب را روشن سازد.
 روش: این پژوهش با استفاده از روش کیفی نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان از طریق مصاحبه با خبرگان حوزۀ حسابداری مدیریت، اقدام به ارائۀ چارچوب مفهومی ارزیابی عملکرد و الزامات مدل‌های ارزیابی عملکرد نموده است.
 یافته‌ها: چارچوب مفهومی ارزیابی عملکرد در شرکت‌ها، در ابتدا محرک‌هایی را که منجر به ظهور پدیدۀ ارزیابی عملکرد شده‌اند، شناسایی می‌کند. در گام بعدی، طرح کلان ارزیابی عملکرد در قالب سه مرحلۀ هدف‌گذاری، شاخص‌گذاری و ارزیابی و گزارشگری ارائه شده است. در این چارچوب، نتایج و پیامدهای مطلوب و نامطلوب نظام ارزیابی عملکرد و همچنین عوامل تأثیرگذار بر آن ارائه شده‌اند. سپس بر اساس چارچوب مفهومی حاصل‌شده، چک‌لیست موارد قابل توجه در طراحی و ارزیابی مدل‌های ارزیابی عملکرد ارائه شده است.
 نتیجه‎گیری: با عنایت به خلاء وجود چارچوب مفهومی ارزیابی عملکرد شرکت‌ها، از چارچوب مفهومی ارائه‌شده در این پژوهش و چک‌لیست مستخرج از آن می‌توان به عنوان راهنمای طراحی مدل‌های ارزیابی عملکرد و همچنین معیاری برای بررسی کامل بودن مدل‌های ارزیابی عملکرد موجود و پیاده‌سازی آن‌ها استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


ابوالمعالی، خدیجه (1392). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم. چاپ اول.
آذر، عادل؛ دانشور، مریم؛ خدادادحسینی، سید حمید و عزیزی، شهریار (1390). طراحی مدل ارزیابی عملکرد گروه‌های کاری: رویکرد تحلیل پوششی داده‌های چندسطحی. پژوهشهای مدیریت منابع سازمانی، ۲(۳)، 22-1.
ازکیا، مصطفی و احمدرش، رشید (1398). روش‌های تحقیق کیفی از نظریه تا عمل. تهران: انتشارات کیهان.
انصاری، منوچهر؛ رحمانی یوشانلویی، حسین؛ دانیالی ده حوض، محمود و مردانی، ایوب (1390). بررسی تأثیر معیارهای مالی و غیرمالی ارزیابی عملکرد بر رضایت شغلی از دیدگاه کارکنان شرکت‎های پذیرفته‌شده در بورس اوراق‌ بهادار. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 18(63)، 20-1.
باباجانی، جعفر (1394). حسابداری پیشرفته بخش عمومی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
بختیاری، مسعود؛ کاشانی‌پور، محمد؛ غلامی جمکرانی، رضا و جهانگیرنیا، حسین (1399). مدل‌سازی مؤلفه‌ها و ابعاد ارزیابی عملکرد سازمانی متناسب با شرایط محیطی ایران. حسابداری مدیریت، 13(46)، 29-17.
تدریس حسنی، معصومه؛ امیری، مقصود؛ رحمان‌سرشت، حسین و یوسفلی، امیر (1400). ارائه یک دسته‌بندی جامع از رویکردهای ارزیابی عملکرد و بررسی خلأهای تحقیقاتی موجود در آن‌ها. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 10 (37)، 301-285.
خواجوی، شکراله؛ سروری، یوسف. (1391). امکان سنجی اجرای ارزیابی متوازن مطالعه موردی: شرکت‌های پتروشیمی جنوب کشور. حسابداری مدیریت، 5(1)، 49-35.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1391). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
فراستخواه، مقصود (1388). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریه برپایه. تهران: نشر آگاه.
قاسمی، مژده؛ کردستانی، غلامرضا؛ حقیقت، حمید و دریائی، عباسعلی (1399). ارائۀ الگویی برای تدوین طرح پاداش مدیران اجرایی ارشد بر مبنای چارچوب ارزیابی متوازن. مجله دانش حسابداری، 11(2)، 69-31.
مؤمنی، منصور؛ خدایی، سمیه و بشیری، مجتبی (1388). ارزیابی عملکرد سازمان تامین اجتماعی با استفاده از مدل ترکیبی‌ BSC و FDEA. مدیریت صنعتی، 1(3)، 152-137.
نعمتی‌زاده، سینا و حایری میبدی، مهسیما (1394). ارزیابی عملکرد بانک دی با استفاده از مدل کارت امتیازی متوازن. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 4(15)، 142-133.
نمازی، محمد و قدیریان‌ آرانی، محمدحسین (1395). حسن شهرت: منظر پنجم ارزیابی متوازن. بررسی‌های حسابداری، 3(12)، 110-83.
References
Abulmaali, KH. (2014). Qualitative research from theory to practice. Tehran: Elm Press [In Persian].
Adams, C., & Neely, A. (2000). The performance prism to boost M&A success. Measuring Business Excellence,. 4(3), 19-23.
Ansari, M., Rahmany Youshanlouei, H., Mahmoud Danialei Dehhoz, M., & Mardani, A. (2011). A survey of the affection of financial and non-financial factors in performance assessment of job satisfaction in the view point of personnel of accepted companies in the Iranian Stock Exchange. Accounting and Auditing Review, 18(63), 1-20 [In Persian].
Aryani, Y.A., & Setiawan, D. (2020). Balanced scorecard: Is it beneficial enough? A literature review. Asian Journal of Accounting Perspectives, 13(1), 65-84.
Azar, A., Daneshvar, M., Kodadad, S.H., & Azizi, S. (2012). Designing of working groups performance evaluation model: multi level DEA approach. Organizational Resources Management Researchs, 2(3), 1-22 [In Persian].
Azkia, M., & Ahmadrash, R. (2020). Qualitative research methods from theory to practice. Tehran: Keyhan Press [In Persian].
Babajani, J. (2016). Advanced public sector accounting. Tehran: Allameh Tabatabi' university Press [In Persian].
Bakhtiari, M., KashaniPour, M., Gholami Jamakrani, R., & Jahangirnia, H. (2020). Modeling components and dimensions of organizational performance evaluation adapted to Iranian environmental conditions. Management Accounting, 13(46), 17-29 [In Persian].
Behn, R.D. (2003). Why measure performance? Different purposes require different measures. Public Administration Review, 63(5), 586-606.
Bititci, U., Garengo, P., Dörfler, V., & Nudurupati, S. (2012). Performance measurement: challenges for tomorrow. International Journal Of Management Reviews, 14(3), 305-327.
Bititci, U.S. (2015). Managing business performance: The science and the art. John Wiley and Sons.
Bititci, U.S., Bourne, M., Cross, J.A.F., Nudurupati, S.S., & Sang, K. (2018). Towards a theoretical foundation for performance measurement and management.
Bititci, U.S., Carrie, A.S., & McDevitt, L. (1997). Integrated performance measurement systems: a development guide. International Journal of Operations & Production Management, 17(5), 522-534.
Carvalho, A.M., Sampaio, P., Rebentisch, E., & Saraiva, P. (2019). 35 years of excellence, and perspectives ahead for excellence 4.0. Total Quality Management & Business Excellence, 32(11-12), 1215-1248.
Charmaz, K. (2008). Grounded theory as an emergent method. Handbook of emergent methods, 155, 172.
Choong, K.K. (2014). Has this large number of performance measurement publications contributed to its better understanding? A systematic review for research and applications. International Journal of Production Research, 52(14), 4174-4197.
Cook, D., & Zhang, W. (2019). The Baldrige Award’s falling fortunes. Benchmarking: An International Journal, 26(6), 1972–1994.
Corbin, J., & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
Danaeifard, H., Alvani, S.M., & Azar, A. (2013). Qualitative research methodology in management: Comprehensive approach. Tehran: Saffar press [In Persian].
EFQM. (2020). EFQM 2020 Model - EFQM. Retrieved May 20, 2019, from https://www.efqm.org/index.php/ efqm-model/download-your-free-short-copy-of-the-efqm-model/
Enquist, B., Johnson, M., & Rönnbäck, Å. (2015). The paradigm shift to business excellence 2.0. International Journal of Quality and Service Sciences, 7(2/3), 321–333.
Evans, J., & Lindsay, W. (2017). Managing for quality and performance excellence. Cengage Learning.
Ferasatkhah, M. (2010). Qualitative research method in social science: Grounded theory. Tehran: Agah Press [In Persian].
Ferreira, A., & Otley, D. (2009). The design and use of performance management systems: An extended framework for analysis. Management Accounting Research, 20(4), 263-282.
Fitzgerald, L., Johnson, R., Brignall, S., Silvestro, R., & Vos, C. (1991). Performance Measurement in Service Businesses. London: The Chartered Institute of Management Accountants.
Fonseca, L. (2021). The EFQM 2020 model. A theoretical and critical review. Total Quality Management & Business Excellence, 33(9-10), 1011-1038.
Franco‐Santos, M., & Otley, D. (2018). Reviewing and theorizing the unintended consequences of performance management systems. International Journal of Management Reviews, 20(3), 696-730.
Franco-Santos, M., Lucianetti, L., & Bourne, M. (2012). Contemporary performance measurement systems: A review of their consequences and a framework for research. Management Accounting Research, 23(2), 79-119.
Ghasemi, M., Kordestani, G., Haghighat, H., & Daryae, A. (2020). Developing a model for executive directors compensation plan based on balanced scorecard framework. Journal of Accounting Knowledge, 11(2), 31-69 [In Persian].
Glaser, B.G. (1992). Basics of Grounded Theory Analysis: Emergence vs Forcing. Sociology Press.
Goshu, Y.Y., & Kitaw, D. (2017). Performance measurement and its recent challenge: A literature review. International Journal of Business Performance Management, 18(4), 381-402.
Hudson, M., Smart, A., & Bourne, M. (2001). Theory and practice in SME performance measurement systems. International Journal of Operations and Production Management, 21, 1096–1115.
Ibrahimi, M., & Naym, S. (2019). The contingency of performance measurement systems in Moroccan public institutions and enterprises. Meditari Accountancy Research, 27(4), 613-632.
Jääskeläinen, A., Laihonen, H., Lönnqvist, A., Palvalin, M., Sillanpää, V., Pekkola, S., & Ukko, J. (2012). A contingency approach to performance measurement in service operations. Measuring Business Excellence, 16(1), 43-52.
Kanji, G.K., & Moura e Sá, P. (2002). Kanji’s Business Scorecard. Total Quality Management, 13, 13-27.
Kaplan, R.S. & Norton, D.P. (1992). The balanced scorecard: measures that drive performance. Harvard Business Review, January–February, 71–79.
Kaplan, R.S. & Norton, D.P. (1996). The balanced scorecard: Translating strategy into action. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Kaplan, R.S., & Norton, D.P. (2000). The strategy-focused organisation: how balanced scorecard companies thrive in the new business environment. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Khajavi, S., & Sarvari, Y. (2012). The feasibility of balanced scorecard in petroleum company. Journal of Management Accounting, 5(1), 49-135 [In Persian].
Lynch, R.L., & Cross, K.F. (1991). Measure Up: The essential guide to measuring business performance. London: Mandarin.
Momeni, M., Khodaee, S., & Bashiri, M. (2009). Evaluating the operations of social security organization of the cities in Tehran province by using the synthetic model BSC & FDEA. Industrial Management Journal, 1(3), 137-152 [In Persian].
Murphy, K.R. (2020). Performance evaluation will not die, but it should. Human Resource Management Journal, 30(1), 13-31.
Namazi, M., & Ghadirian-Arani, M. (2016). Reputation: The 5th perspective of the balanced scorecard. Journal of Iranian Accounting Review, 3(12), 83-110 [In Persian].
Neely, A., Gregory, M., Platts, K. (2005). Performance measurement system design-a literature review and research Agenda. International Journal of Operations and Production Management, 25(12), 1228-1263.
Nematizadeh, S., & Hayeri Meybodi, M. (2015). Evaluation of day bank by balanced scored card (BSC) model. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 4(15), 133-142 [In Persian].
Okwir, S., Nudurupati, S.S., Ginieis, M., & Angelis, J. (2018). Performance measurement and management systems: A perspective from complexity theory. International Journal of Management Reviews, 20(3), 731-754.
Pun, K.F., & White, A.S. (2005). A performance measurement paradigm for integrating strategy formulation: A review of systems and frameworks. International journal of management reviews, 7(1), 49-71.
Rouse, P., & Putterill, M. (2003). An integral framework for performance measurement. Management decision, 41(8), 791-805.
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
Tadris, M., Amiri, M., Rahmanseresht, H., & Usefli, A. (2021). Provide a comprehensive classification of performance appraisal approaches and examine the research gaps in them. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 10(37), 285-301 [In Persian].
Weinstein, B.D. (1993). What is an expert? Theoretical Medicine, 14(1), 57-73.
Wongrassamee, S., Simmons, J.E., & Gardiner, P.D. (2003). Performance measurement tools: The balanced scorecard and the EFQM excellence model. Measuring Business Excellence. 7(1), 14-29.