تأثیر ریسک‌پذیری و انتظارات مدیر بر تقلب در گزارشگری مالی: شواهدی از تئوری بازی‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 کارشناس ارشد گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22103/jak.2022.18474.3613

چکیده

هدف: تاکنون تأثیر عوامل مختلفی روی تقلب در گزارشگری مالی بررسی شده است اما جنبه رفتاری آن در تحقیقات پیشین مورد توجه قرار نگرفته است. هدف از انجام تحقیق، بررسی تأثیر ریسک‌پذیری و انتظارات مدیر بر تقلب در صورت‌های مالی است.
 روش: تحقیق، به‌صورت آزمایشگاهی انجام پذیرفت و جهت آزمون فرضیه‌ها یک بازی مشارکتی طراحی گردید و از مشارکت کنندگان درخواست شد با توجه به انتظاراتشان از تصمیم دیگران، از بین استراتژی تقلب یا عدم تقلب یکی را انتخاب نمایند. ریسک‌پذیری بازیکنان با استفاده از انتخاب لاتاری و انتظارات آنها از طریق پرسش مستقیم اندازه‌گیری شد. در نهایت، برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از رگرسیون لجستیک استفاده شد.
 یافته‌ها: بین نگرش افراد به ریسک و تقلب در گزارشگری مالی، رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین انتظارات فرد از نحوه تصمیم‌گیری دیگران و مدیریت سود، رابطه مثبت وجود دارد. به‌علاوه، افراد در مواجهه با سناریوی مدیریت سود واقعی، تمایل بیشتری برای تقلب کردن دارند و میزان تقلب انجام شده در دور آخر بازی تفاوت معناداری با میانگین تقلب های انجام شده در دورهای قبل نداشت.
 نتیجه‌گیری: هرچه فرد انتظار داشته باشد تعداد بیشتری تقلب نمایند، احتمال تقلب کردن او نیز بیشتر می‌شود. اکثر تقلب ها به‌صورت مدیریت سود واقعی انجام می‌شوند و تمایل بیشتری به تقلب در آخرین دور تصدی مدیران وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


اسماعیلی‌کیا، غریبه و اوشنی، محمد (1401). پایداری مالی شرکت و گزارشگری مالی متقلبانه: نقش کیفیت ساز و کارهای راهبری شرکتی. مجله دانش حسابداری، 13(2)، 104-83. https://jak.uk.ac.ir/article_3055_8962000b8a4030168418bf6c1c5b40c9.pdf.
بزرگ اصل، موسی؛ بهشور، اسحاق و احمدی پاک، فرشته (1400). خودشیفتگی مدیرعامل و ریسک تقلب در گزارشگری مالی با تأکید بر نقش حسابرسان و کمیته حسابرسی. مجله دانش حسابداری، 12(2)، 155-139. https://jak.uk.ac.ir/article_2878_21629b12c2e9c2c28823a038022f44d6.pdf.
ساریخانی، مهدی؛ ایزدی نیا، ناصر و دائی کریمزاده، سعید (1398). بررسی قصد گزارشگری مالی تقلب با استفاده از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و نقش تعدیل‌گری شدت اخلاقی. دانش حسابداری مالی، 6(1)، 105-75.
سپاسی، سحر، اعتمادی، حسین و سیرغانی، سعید (1395). بکارگیری تئوری بازی‌ها در تجزیه و تحلیل بازی استراتژیک مدیر بودجه مدیر ارشد در بودجه‌بندی مشارکتی و نارسایی بودجه. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 9(31)، 20-1.
مرادی، جواد، رستمی، راحله و زارع، رضا (1393). شناسایی عوامل خطر مؤثر بر احتمال وقوع تقلب در گزارشگری مالی از دید حسابرسان و بررسی تأثیر آنها بر عملکرد مالی شرکت. پیشرفت‌های حسابداری، 6(1)، 173-141.
یاری، معصومه و رمضانی، امیررضا (1396). اثر حسابداری رفتاری بر عملکرد مدیران: بر اساس روش ارزیابی متوازن BSC.کنفرانس بین المللی مدیریت، کسب و کار و حسابداری،تهران، https://civilica.com/doc/715010.
یگانگی دستگردی، وحید، (1389). تئوری بازی‌ها. دانشنامه اقتصاد شهر، 8، 141-134.
References
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211.
Andvig, J.C., & Moene, K.O. (1990). How corruption may corrupt. Journal of Economic Behavior & Organization, 13(1), 63–76.
Berninghaus, S.K., Haller, S., Krüger, T., Neumann, T., Schosser, S., & Vogt, B. (2013). Risk attitude, beliefs, and information in a Corruption Game—an experimental analysis. Journal of Economic Psychology, 34, 46–60.
Birnberg, J.G. (2011). A proposed framework for behavioral accounting research. Behavioral Research in Accounting, 23(1), 1–43.
Bozorgasl, M., Behshour, I., Ahmadi Pak, F. (2020). Chief executive officer (CEO) narcissism and risk of financial reporting fraud with placing emphasis on the roles of auditors and audit committees. Journal of Accounting Knowledge, 12(2), 139-155 [In Persian]. https://jak.uk.ac.ir/article_2878_ 21629b12c2e9c2c28823a038022f44d6.pdf.
Brown, J.O., Hays, J., & Stuebs, M.T. (2016). Modeling accountant whistleblowing intentions: Applying the theory of planned behavior and the fraud triangle. Accounting and the Public Interest, 16(1), 28-56.
Cadot, O. (1987). Corruption as a gamble. Journal of Public Economics, 33(2), 223–244.
Chen, Y.F., Jiang, S.G., & Villeval, M.C. (2015). The tragedy of corruption. corruption as a social dilemma (University of Lyon, Working Paper, Series No. 1531). Lyon, France: University of Lyon.
Costa-Gomes, M.A., & Weizsäcker, G. (2008). Stated beliefs and play in normal-form games. Review of Economic Studies, 75(3), 729–762.
Cressey, D.R. (1953). Other people's money; a study of the social psychology of embezzlement. New York, NY.
Esmailikia, Gh., & Oshani, M. (2022). Corporate financial stability and fraudulent financial reporting: the role of quality of corporate governance mechanisms. Journal of Accounting Knowledge, 13(2), 83-104 [In Persian]. https://jak.uk.ac.ir/article_3055_8962000b8a4030168418bf6c1c5b40c9.pdf.
Fellner, G., & B. Maciejovsky. (2007). Risk attitude and market behavior: Evidence from experimental asset markets. Journal of Economic Psychology 28 (3), 338–350.
Halman, A. (2016). The role of accounting in Behavioral Finance. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 9, 39-42.
Hofstedt, Th.R., & Kinard, J.K. (1970). A straterrv for behavioral accountina research. Accounting Review, 45(1), 38-54.
Neumann, T., & Vogt, B. (2009). Do players’ beliefs or risk attitudes determine the equilibrium selections in 2 x 2 coordination games? FEMM Working Paper, Series, No. 09024, University of Magdeburg, Magdeburg.
Moradi, J., Rostami, R., & Zare, R. (2014). Recognizing risk factors affecting fraud probability in financial reporting from auditors' viewpoint and its impact on firms' performance. Journal of Accounting Advances, 6(1), 141-173 [In Persian].
Rezaee, Z, & Riley, R. (2010). Financial statements fraud. New Jersey: Wiley.
Sarikhani, M., Izadinia, N., & Daei-Karimzadeh, S. (2019). Investigating the whistle-blowing intentions using the theory of planned behavior and moderating role of moral intensity. Financial Accounting Knowledge, 6(1), 75-105 [In Persian].
Sepasi, S., Etemadi, H., & Sirghani, S. (2016). Applying the game theory in analysis of budget manager-Senior Manager strategic game in budget participation and budget slack. Financial Knowledge of Securities Analysis, 9(31), 1-20 [In Persian].
Shawver, T.J., & Shawver, T.A. (2018). The impact of moral reasoning on whistleblowing intentions. In research on professional responsibility and ethics in accounting (153-168). Emerald Publishing Limited.
Søreide, T. (2009). Too risk-averse to stay honest? Business corruption, uncertainty and attitudes towards risk. International Review of Law and Economics, 29(4), 388–395.
Weber, M., & Heiko, Z. (2005). How do prior outcomes affect risk attitude? Comparing escalation of commitment and the house money effect, Decision Analysis 2, 30–43.
Webster, M., & Whitmeyer, J.M. (1999). A theory of second-order expectations and behavior. Social Psychology Quarterly, 62, 17-31.
Yari, M., Ramezani, A.R. (2018). The effect of behavioral accounting on managers, performance: baed on BSC. International conference of management, business and accounting, Tehran, https://civilica.com/doc/715010 [In Persian].
Yeganegi Dastgerdi, V. (2010). Games theory. City Economy, 8, 134-141 [In Persian].