حق‌الزحمه حسابرسی: شواهد اولیه از نقش برخی متغیرهای محذوف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

2 استادیار گروه حسابداری، دانشکده علوم مالی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه حسابداری،دانشکده علوم انسانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

4 استادیار گروه حسابداری، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

10.22103/jak.2021.17928.3536

چکیده

هدف: اغلب پژوهش‌های کمّی حوزه حق‌الزحمه حسابرسی در داخل کشور از مشکلات روش شناسی متعددی از جمله سوگیری ناشی از متغیرهای محذوف همبسته رنج می‌برند. پژوهش حاضر نه تنها سعی کرده است مشکل مذکور را مرتفع نماید، بلکه نقش احتمالی چندین متغیر محیطی مانند تعیین حق‌الزحمه قبل از شروع کار را آزمون کند.
روش: برای نیل به این هدف، 1029 شرکت-سال مشاهده از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 7 ساله 1396-1390 آزمون شده‌اند. از دو الگوی حداقل مربعات معمولی و گشتاورهای تعمیم‌یافته برای تخمین الگو‌های رگرسیونی، استفاده شده است.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که حق‌الزحمه حسابرسی سال قبل رابطه مثبت و معناداری با حق‌الزحمه حسابرسی سال جاری دارد. ضریب تعیین الگو برای الگوی برآورد الگوی حق‌الزحمه حسابرسی با داده‌های سال جاری، بالاتر از برآورد حق‌الزحمه حسابرسی براساس داده‌های سال قبل است، ولی این تفاوت از نظر آماری معنادار نیست. مطابق دیدگاه قیمت‌گذاری دسته‌ای، حق‌الزحمه حسابرسی میان دوره‌ای رابطه منفی و معناداری با حق‌الزحمه پایان سال دارد.
نتیجه‌گیری: نتایج ارائه شده توسط پژوهش حاضر بیانگر آن است که عوامل مؤثر بر حق‌الزحمه حسابرسی در بازار حسابرسی ایران، متفاوت از آن چیزی است که پژوهش‌های قبلی در سطح بین‌الملل، مستند کرده‌اند. چنین شواهدی پیشنهاد می‌کند هم قانون گذاران و هم پژوهشگران در قانون گذاری و مطالعات حق‌الزحمه حسابرسی، به عوامل محیطی، عنایت بیشتری داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


برادران حسن‌زاده، رسول؛ تلخابی، فاطمه؛ قجر بیگی، مهسا (1394). مروری بر عوامل مؤثر بر تعیین حق‌الزحمه حسابرسی صورت‌های مالی. فصلنامه حسابداری رسمی، 32، 100-89.
بزرگ اصل، موسی (1389). کیفیت حسابرسی و حق‌الزحمه. مجله دنیای اقتصاد. دوره فروردین ، 18-17.
حساس‌یگانه، یحیی؛ برزیده، فرخ؛ تقوی‌فرد، محمد تقی؛ فرهمندی، محمد (1396). بررسی تأثیر گردش اجباری مؤسسه‌های حسابرسی بر حق‌الزحمه حسابرسی و رقابت بازار حسابرسی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 23(3) ،352-333.
پورزندی، محمد ابراهیم؛ هاشمی نژاد، سید محمد؛ گودرزی، ندا (1393). تکنیک‌های قیمت‌گذاری در بازار، تهران، انتشارات بورس.
زلقی، حسن، سالار سیفی؛ لاله؛ مینایی تبریزی، فاطمه‌سادات (1399). تأثیر توانایی مدیریت و ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر رابطه بین بیش اعتمادی مدیریتی و حق‌الزحمه حسابرسی. دانش حسابداری مالی، 7(3)، 110-85.
صدرائی، غزل‌السادات؛ محمدرضایی، فخرالدین؛ غلامی جمکرانی، رضا؛فرجی، امید (1400). تدوین الگو حق‌الزحمه حسابرسی در ایران: شواهد اولیه مبتنی بر روندهای ترتیبی روش ترکیبی. مجله پیشرفت‌های حسابداری، 13(1)، 224-191.
صهبای قرقی، المیرا؛ لاری دشت بیاض، محمود ؛ فکور ثقیه، امیر محمد (1398). گزارش حسابرس و حق‌الزحمه حسابرسی: نقش راهبردهای کسب و کار. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(4)، 543-517.
کردستانی، غلامرضا؛ رضازاده، جواد؛کاظمی علوم، مهدی؛ عبدی، مصطفی (1397). بررسی تأثیر تمرکز بازار حسابرسی بر حق‌الزحمه و کیفیت. پژوهش‌های حسابداری مالی، 10(2)، 84-65.
محمدرضایی، فخر الدین؛ فرجی، امید (1398). معمای سنجش کیفیت حسابرسی در پژوهش‌های آرشیوی: نقد و ارائه پیشنهادهایی برای محیط پژوهشی ایران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(1)، 122-87.
مرادی، محمد؛ محقق، فاطمه (1396). رقابت بازار محصول بر حق‌الزحمه: با تأکید بر نقش حاکمیت شرکتی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 7(2)، 52-33.
منصوری، فردین، سعیدی گراغانی، مسلم؛ اسدی دوبانی، ناهید (1396). بررسی تأثیر تجدید ارزیابی دارایی‌ها بر حق‌الزحمه حسابرسی. مجله دانش حسابداری، 8(4)، 159-141.
نیکبخت، محمدرضا؛ تنانی، محسن (1389). آزمون عوامل مؤثر بر حق‌الزحمه حسابرسی صورت‌های مالی. مجله پژوهش‌های حسابداری مالی، 4، 132-111.
هوانسیان فر، گاروو (1389). حسابرسی با حق‌الزحمه بسیار پایین. دنیای اقتصادی، 14 اسفندماه، 13-14.
Refrences
Akono, H., Stein, M. (2014). Estimating audit fees and production models. In Hay, D., Knechel, W. R., & Willekens, M. (Ed.). The Routledge Companion to Auditing, New York, Routledge.386 pages.
Averhals, L., Caneghem, T.V., Willekens, M. (2020). Mandatory audit fee disclosure and price competition in the private client segment of the Belgian audit market. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 40, 1-21.
Balsam, S., Krishnan, J., Yang, J.S. (2003). Audirot industry specialization and earning quality. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 22-2, 71-97.
Baradaran Hassanzadeh, R., Talkhabi, F., Gajar-Beigi, M. (2016). Review of audit fees’ determinants. CPA Journal, 32, 89-100 [In Persian].
Bell, T.B., Doogar, R., Solomon, I. (2008). Audit labor usage and fees under business risk auditing. Journal of Accounting Research, 46(4), 729–760.
Blokdijk, H., Drieenhuizen, F., Simunic, D.A., Stein. M.T. (2006). An Analysis of Cross-sectional in Big and Non-Big Public Accounting Firms’ Programs. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 25(1), 27-48.
Bierstaker, J.L., Wright. A. (2001). The effects of fee pressure and partner pressure on audit planning decision. Advances in Accounting, 18, 25-46.
Bozorgasl, M. (2012). Audit quality and audit fee. Donya-e-Eqtesad, 5 March, 17-18 [In Persian].
Cahan, S.F., Sun, J. (2015).The effect of audit experience on audit fees and audit quality. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 30(1), 78-100.
Carcello, J.V., Hermanson, R.H., McGrath. N.T. (1992). Audit quality attributes: The perceptions of audit partners, preparers, and financial statement users. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 11(1), 1–15.
Cho, M., Kwon, S.Y., Krishnan, G.V. (2020). Audit fee lowballing: Determinants, recovery, and future audit quality. Journal of Accounting and Public Policy, 40(4), 1-24.
Craswell, A.T., Francis, J.R., Taylor, S.L. (1995). Auditor brand name reputations and industry specializations. Journal of Accounting and Economics, 20, 297–322.
Davis, L.R., Ricchiute, D.N., Trompeter. G. (1993). Audit effort, audit fees, and the provision of nonaudit services to audit clients. The Accounting Review, 68(1), 135–150.
DeAngelo, L. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of Accounting and Economics, 3, 297−322.
DeFond, M.L., Wong, T.J., Li, S.H. (2000). The impact of improved auditor independence on audit market concentration in China. Journal of Accounting and Economics, 28, 269–305.
Dopuch, N., King, R.R., Schwartz.R. (2001). An experimental investigation of retention & rotation requirements. Journal of Accounting Research, 39(1), 93-117.
Ding, R., Jia, Y. (2012). Auditor mergers, audit quality and audit fees: Evidence from the PricewaterhouseCoopers merger in the UK. Journal of Accounting and Public Policy, 31(1), 69-85.
Eierle, B., Hartlieb, S., Hay, D., Niemi, L., Ojala, H. (2021). External environment and the pricing of audit services: A systematic review of archival literature (March 31, 2021). Available at SSRN: https://ssrn.com/ abstract= 3816385 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3816385.
Evans, J., Feng, M., Hoffman, V., Moser, D., Van, W. (2015). Points to consider when self-assessing your empirical accounting research. Contemporary Accounting Research, 32(3), 1162-1204.
Francis, J. (1984). The effect of audit firm size on audit prices: a study of the Australian market. Journal of Accounting and Economics, 6(1), 133-151.
Francis, J.R., Stokes, D.J. (1986). Audit prices, product differentiation, and scale economies: Further evidence from the Australian market. Journal of Accounting Research, 24, 383-393.
Gunn, J.L., Kawada, B.S., Michas, P.N. (2019). Audit market concentration, audit fees, and audit quality: A cross-country analysis of complex audit clients. Journal of Accounting and Public Policy, 38(6), 106693.
Habib, A., Gong, R., Hossain, M. (2013). Overvalued equities and audit fees: A research note. Managerial Auditing Journal, 28(8), 755-776.
Hassas Yeganeh, Y., Barzideh, F., Taghavifard, M., Farahmand Seyed Abadi, M. (2016). Investigating the impact of mandatory audit firm rotation on audit fee and audit market competition. Accounting and Auditing Review, 23(3), 333-352 [In Persian].
Hay, D., Knechel, R., Wong, N. (2006). Audit fees: A meta-analysis of the effect of supply and demand attributes. Contemporary Accounting Research, 23, 141-91.
Hay, D. (2013). Further evidence from meta-analysis of audit fee research. Internatioanl Journal of Auditing, 17(2), 162-176.
Heninger, W.G. (2001). The association between auditor litigation and abnormal accruals. The Accounting Review, 76(1), 111-126.
Hovansian Far, G. (2010b). Auditing with very low audit fee. Donya-e-Eqtesad, 4 April, 13-14 [In Persian].
Ireland, J.C., Lennox. C.S. (2002). The large audit fee premium: A case of selectivity bias. Journal of Accounting, Auditing and Finance, 17(1), 73–91.
Knechel, W.R., Vanstraelen, A. (2007). The relationship between auditor tenure and audit quality implied by going concern opinions. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 26, 113–131.
Kim, J., Liu, X., Zheng, L. (2012). The impact of mandatory IFRS adoption on audit fees: Theory and evidence. The Accounting Review, 87(6), 2061-2094.
Kordestani, G., Rezazadeh, J., Kazemi Olum, M., Abdi, M. (2018). The investigation of audit market concentration impact on audit fees and audit quality. Journal of Financial Accounting Research, 10(2), 65-84 [In Persian].
Loyd, C.S. (2016). Advantages of product bundle sales. The leading business magazine for HME.
Malekian, M. (2000). Investigating the effects of the issues raised in the audit report on the financial decesions of business units. Mater Thesis, Tehran Universit, Managmet Faculty [In Persian].
Mansouri, F., Saeidi Goraghani, M., Asadi Dobani, N. (2018). The effect of revaluation of assets on audit fees. Journal of Accounting Knowledge, 8(4), 141-159 [In Persian].
Mashayekhi, B., Mashayekh, Sh. (2008). Developing accounting in Iran. International Journal of Accounting, 43(1), 66-86.
MohammadRezaei, F., Mohd-Saleh, N., Ahmed, K. (2018). Audit firm ranking, Audit quality and Audit fees: Examining conflicting price discrimination views. International Journal of Accounting, 54(4), 1-19.
MohammadRezaei, F., Faraji, O. (2019). The Dilemma of audit quality measuring in archival studies: Critiques and suggestions for Iran’s research setting. Accounting and Auditing Review, 26(1), 87-122 [In Persian].
Moradi, M., mohaghegh, F. (2018). Corporate governance and the relation between product market competition and audit fees. Empirical Research in Accounting, 7(4), 33-52 [In Persian].
Ng, H.Y., Tronnes, P.C., Wong, L. (2018). Audit seasonality and pricing of audit services: Theory and evidence from a meta-analysis. Journal of Accounting Literature, 40, 16-28.
Nikbakht, M., Tanani, M. (2010). Test of factors influencing financial audit fees. Journal of Financial Accounting Research, 2(2), 111-132 [In Persian].
Newton, G.W. (1998). Bankruptcy Insolvency Accounting Practice and Procedure 1: Wiley, pp21. 41.
O'keef, T.B., King, R.D., Gaver, K.M. (1994). Audit fees, industry, specialization and compliance with GAAS reporting standards. Auditing: A Journal of Theory and Practice, 13(2), 41-55.
Palmrose, Z.V. (1987). Litigation and independent auditors; the role of business failures and management fraud. Auditing: A journal of Practice and Theory, 6, 90-102.
Pearson, T., Trompeter, G. (1994). Competition in the market for audit services: The effect of supplier concentration on audit fees. Contemporary Accounting Research, 11(1), 91–114.
Pourzandi, M.E., Hasheminejad, SM., Goodarzi, N. (2014). Pricing techniques in market. Tehran, Exchange Publications [In Persian].
Sadraei, G.S., MohammadRezaei, F., Gholamo-Jamkarani, R., Faraji, O. (2021). Audit fee model in Iran: Early evidence from a mixed method. Journal of Accounting Advances, 13(1), 191-224 [In Persian].
Sahbay Ghorghi, E., Lari Dashtebayazi, M., Fakoor Saghih, A. (2020). Auditor reporting and audit fees: The role of business strategies. Accounting and Auditing Review, 26(4), 517-543 [In Persian].
Simon, D.T. (1985). The audit services market: Additional empirical evidence. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 5(1), 71–78.
Simunic, D., Stein, M. (1996). The impact of litigation risk on audit pricing: a review of the economics & the evidence. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 15, 134-199.
Simunic, D. (1980). The pricing of audit services: Theory and evidence. Journal of Accounting Research, 18(1), 161-190
Su, X., Wu, X. (2017). Public disclosure of audit fees and bargaining power between the client and auditor: Evidence from China. The International Journal of Accounting, 52, 64-76.
Zalaghi, H., Saifi Laleh, S., Minaei Ttabrizi, F. (2020). Effect of management ability and corporate governance mechanisms on the relationship between managerial overconfidence and audit fees. Financial Accounting Knowledge, 7(3), 85-110 [In Persian].