نقش رویکردهای تدوین استانداردهای حسابداری در ویژگی‌های روان‌شناختی حسابرسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حسابداری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

استانداردهای حسابداری از مؤلفه‌های اصلی و اثرگذار در محیط کسب و کار است که حوزه‌های مختلفی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد؛ حرفة حسابرسی و حسابرسان از جمله این موارد هستند. در این پژوهش با استفاده از الگوسازی معادلات ساختاری به بررسی نقش رویکردهای تدوین استانداردهای حسابداری (استانداردهای مبتنی بر اصول و مبتنی بر قواعد) در ویژگی‌های روان‌شناختی حسابرسان پرداخته شده است. در راستای گردآوری داده‌های پژوهش از یک سناریوی شبه‌آزمایشی استفاده شده است که از نظر استاندارد حسابداری، در دو سطح مبتنی بر اصول و مبتنی بر قواعد دست‌کاری شده‌اند. یافته‌های حاصل از پژوهش بیانگر این است که استانداردهای مبتنی بر اصول در مقایسه با استانداردهای مبتنی بر قواعد، سطح بالاتر پاسخگویی فرآیندی و انگیزش شناختی حسابرسان را در پی دارد. هم‌چنین، یافته‌های پژوهش نشان داد نوع استانداردهای حسابداری، تأثیر معناداری بر سطح شواهد درخواستی حسابرسان ندارد لیکن استانداردهای مبتنی بر اصول به صورت غیرمستقیم از طریق میانجی‌گری پاسخگویی فرآیندی، سطح شواهد درخواستی حسابرس را افزایش می‌دهد. اثرگذاری مستقیم پاسخگویی فرآیندی بر سطح شواهد درخواستی نیز از دیگر یافته‌های پژوهش است. با وجود این، نتایج بیانگر آن است که انگیزش شناختی تأثیر معناداری بر سطح شواهد درخواستی حسابرس ندارد. در مجموع، نتایج این پژوهش حاکی از تأثیر مثبت استانداردهای حسابداری مبتنی بر اصول در سطح پاسخگویی فرآیندی و انگیزش شناختی حسابرسان است. این نتیجه مؤید این است که رویکرد مبتنی بر اصول باید بیش از پیش مورد توجه استانداردگذاران و سیاست‌گذاران در حوزه حسابداری و حسابرسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


ایمانی برندق، محمد؛ مهرانی، کاوه؛ حجت شمامی، رحیم. (1395). شناسایی عوامل تعیین‌کنندۀ کیفیت حسابرسی در ایران از دیدگاه حسابداران رسمی. دانش حسابداری، 7(25)، 167-189.
خواجوی، شکرالله؛ کیامهر، محمد. (1395). مدل‌سازی اجتناب مالیاتی با استفاده از اطلاعات حسابداری: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری، 7(25)، 79-100.
دیانتی دیلمی، زهرا؛ علم بیگی، امیر؛ برزگر، مرتضی. (1395). بررسی رابطۀ بین خصوصی‌سازی، استفاده از ابزارهای حسابداری مدیریت و عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 51، 47-78.
رحمانی، حلیمه؛ اکرمی، سلمان. (1390). استانداردهای مبتنی بر اصول و قواعد در مورد حسابداری اجاره. حسابرس، 53، 12-1.
ساعی، محمدجواد؛ باقرپور ولاشانی، محمدعلی؛ حسن‌زاده کوجو، صادق. (1392). بررسی میزان موافقت استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی با تفاوت‌های بین استانداردهای حسابداری ملی و بین‌المللی. پیشرفت‌های حسابداری، 5(2)، 45-25.
محسنین، شهریار؛ اسفیدانی، محمدرحیم. (1393). معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزیی به کمک نرمافزار Smart-PLS. انتشارات مؤسسه کتاب مهربان نشر، تهران.
Agoglia, C.P., Doupnik, T.S., Tsakumis, G.T. (2011). Principles-based versus rules-based accounting standards: The influence of standard precision and audit committee strength on financial reporting decisions. The Accounting Review, 86(3), 747-767.
Backof, A.G., Bamber, E.M., Carpenter, T.D. (2016). Do auditor judgment frameworks help in constraining aggressive reporting? Evidence under more precise and less precise accounting standards. Accounting, Organizations and Society, 51, 1-11.
Bagozzi, R.P., Yi, Y., Phillips, L.W. (1991) Assessing construct validity in organizational research. Administrative Science Quarterly, 36(3), 421-458.
Barclay, D., Higgins, C., Thompson, R. (1995). The partial least squares (PLS) approach to causal modelling: personal computer adoption and use as an illustration. Technology Studies, 2(2), 285-309.
Bollen, K.A. (1989) Structural Equations with Latent Variables. John Wiley and Sons, Inc., New York.
Braun, G.P., Haynes, C.M., Lewis, T.D., Taylor, M.H. (2015). Principles-based vs. rules-based accounting standards: The effects of auditee proposed accounting treatment and regulatory enforcement on auditor judgments and confidence. Research in Accounting Regulation, 27(1), 45-50.
Cohen, J., Krishnamoorthy, G., Peytcheva, M., Wright, A. (2013). How does the strength of the financial regulatory regime influence auditors’ judgments to constrain aggressive reporting in a principles versus rules-based accounting environment? Accounting Horizons, 27(3), 579-601.
De Dreu, C.K.W., Beersma, W.B., Stroebe, K., Euwema, M. (2006). Motivated information processing, strategic choice, and the quality of negotiated agreement. Journal of Personality and Social Psychology, 90(6), 927-943.
De Dreu, C.K.W., Koole, S.L., Steinel, W. (2000). Unfixing the fixed pie: A motivated information‐processing approach to integrative negotiation. Journal of Personality and Social Psychology, 79(6), 975‐987.
Dianati Deylami, Z., Alam Baigi, A., Barzegar, M. (2016). Investigating the relation between privatization, use of management accounting tools (MAT) and the performance of financial companies accepted on (TSM) Tehran’s stock market. Empirical Studies in Financial Accounting, 51, 55-86 [In Persian].
Donelson, D., McInnis, J., Mergenthaler, R. (2012). Rules-based accounting standards and litigation. The Accounting Review, 87(4), 1247-1279.
Hackenbrack, K., Nelson, M.W. (1996). Auditors’ incentives and their application of financial accounting standards. The Accounting Review, 71(1), 43-59.
Henseler, J., Ringle, M.C., Sinkovics, R.R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. Advances in International Marketing, 20, 277-319.
Hiel, V.A., Mervielde, I. (2002). Effects of ambiguity and need for closure on the acquisition of information. Social Cognition, 20(5), 380-408.
Imani Barandagh, M., Mehrani, K., Hojat Shamami, R. (2016). Determining factors of audit quality in perspective of iranian certified public accountants. Journal of Accounting Knowledge, 7(25), 167-189 [In Persian].
Kadous, K., Mercer, M. (2012). Can reporting norms create a safe harbor? Jury verdicts against auditors under precise and imprecise accounting standards. The Accounting Review, 87(2), 565-587.
Khajavi, Sh., Kiamehr, M. (2016). Modeling tax avoidance by accounting information: evidence from Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting Knowledge, 7(25), 79-100 [In Persian].
Kruglanski, A.W. (1989). Lay Epistemics and Human Knowledge: Cognitive and Motivational Biases. NewYork, NY: Plenum Publishing.
Libby, T., Salterio, S.E., Webb, A. (2004). The balanced-scorecard: The effects of assurance and process accountability on managerial judgment. The Accounting Review, 79(4), 1075-1094.
Maines, L.A. (2007). Spotlight on principles-based financial reporting. Business Horizons, 50(5), 359-364.
Markman, K.D., Tetlock, P.E. (2000). Accountability and close-call counterfactuals: The loser who nearly won and the winner who nearly lost. Personality and Social Psychology Bulletin, 26, 1213-1224.
Mayseless, O., Kruglanski, A.W. (1987). What makes you so sure? Effects of epistemic motivations on judgmental confidence. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 39(2), 162-183.
Mero, N.P., Motowidlo, S.J. (1995). Effects of rater accountability on the accuracy and the favorability of performance ratings. Journal of Applied Psychology, 80(4), 517‐524.
Mohsenin, Sh., Esfidani, M.R. (2015). Structural Equation Based PLS with Smart-PLS. Mehrabanpub, Tehran [In Persian].
Nelson, M.W. (2003). Behavioral evidence on the effects of principles- and rules-based standards. Accounting Horizons, 19(1), 25-34.
Ng, T.B., Tan, H.T. (2003). Effects of authoritative guidance availability and audit committee effectiveness on auditors’ judgments in an auditor-client negotiation context. The Accounting Review, 78(3), 801-818.
Peytcheva, M., Wright, A., Majoor, B. (2014). The impact of principles-based versus rules-based accounting standards on auditors’ motivations and evidence demands. Behavioral Research in Accounting, 26(2), 51-72.
Rahmani, H., Akrami, S. (2011). Principle-based and rule-based standards about lease accounting. Hesabras, 53, 1-12 [In Persian].
Saei, M.J., Bagherpour, M.A., Hasanzade Kogo, S. (2014). An examination of financial statements user’s agreement about current differences between Iranian financial accounting standards and international financial reporting standards (IFRS's). Journal of Accounting Advances, 5(2), 25-44 [In Persian].
Segovia, J., Arnold, V., Sutton, S.G. (2009). Do principles-versus rules-based standards have a differential impact on U.S. auditors’ decisions? Advances in Accounting Behavioral Research, 12, 61-84.
Siegel-Jacobs, K., Yates, J.F. (1996). Effects of procedural and outcome accountability on judgment quality. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 65(1), 1-17.
Simonson, I., Staw, B.M. (1992). De-escalation strategies: A comparison of techniques for reducing commitment to losing courses of action. Journal of Applied Psychology, 77(4), 419-426.
Tenenhaus, M., Esposito, V., Chatelin, C. (2005). PLS path modeling. Computational Statistics and Data Analysis, 48(1), 159-205
Tetlock, P.E., Boettger, R. (1989). Accountability: A social magnifier of the dilution effect. Journal of Personality and Social Psychology, 57(3), 388-398.
Tetlock, P.E., Kim, J.I. (1987). Accountability and judgment processes in a personality prediction task. Journal of Personality and Social Psychology, 52(4), 700-709.
Trompeter, G. (1994). The effect of partner compensation schemes and generally accepted accounting principles on audit partner judgment. A Journal of Practice & Theory, 13(2), 56-68.
Van Kleef, G.A., De Dreu, C.K.W., Manstead, A. (2004). The interpersonal effects of emotions in negotiations: A motivated information processing approach. Journal of Personality and Social Psychology, 87(4), 510‐528.