پیاده‌سازی نظام بهایابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا با رویکرد فازی در پیمان‌های بلندمدت ساخت

نمازی, محمد; نجات, پیمان

doi:10.22103/jak.2023.21321.3876

پیاده‌سازی نظام بهایابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا با رویکرد فازی در پیمان‌های بلندمدت ساخت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

² دانشجوی دکترای گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22103/jak.2023.21321.3876

چکیده

هدف: این پژوهش نحوۀ به‌کارگیری هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا و الگوی فازی آن را معرفی و برای محاسبۀ درآمد و بهای تمام‌شده پیمان‌های بلندمدت ساخت استفاده می‌نماید سپس، به مقایسۀ اطلاعات آن‌ها با نظام بهایابی سنتی به‌صورت تجربی می‌پردازد.
روش: در این پژوهش دو نظام بهایابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا و نوع فازی آن در یک پروژۀ بلندمدت ساختمانی پیاده‌سازی و با اطلاعات نظام بهایابی سنتی مقایسه شد. نه فرضیۀ پژوهش به مقایسۀ روش‌های محاسبۀ درآمد، بهای تمام‌شده و سود پرداخته‌اند. اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از آزمون‌های آماری سنجیده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد تفاوت معنا‌داری بین بهای تمام‌شده و سود پیمان بلندمدت به روش هزینه‌یابی سنتی و روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا و نوع فازی آن وجود دارد؛ اما بین بهای تمام‌شده و سود پیمان بلندمدت به روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا و هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرای فازی، به‌دلیل دقیق‌بودن داده‌ها در صنعت ساخت‌‌و‌ساز تفاوت معنا‌داری وجود ندارد. همچنین، دربارۀ شناسایی درآمد در تمام روش‌ها تفاوت معناداری وجود ندارد.
نتیجه‎گیری: نظام بهایابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرای فازی به‌مراتب بهتر از نظام بهایابی سنتی برای شناسایی و کنترل انحرافات هزینه‌های پروژه‌های عمرانی عمل می‌کند. همچنین، به‌عنوان یک نظام کنترل پروژه در اختیار مدیران قرار می‌‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حسابداری مدیریت

مراجع

حبیبی، ‌آرش؛ ‌ایزدیار، صدیقه و سرافرازی، ‌اعظم‌ (‌1393). تصمیم‌گیری ‌چند ‌معیاره ‌فازی. انتشارات کتیبه گیل، چاپ اول.

زاده‌کفاش، محمد و ابراهیمی، احمد (1398). ارائه مدل ریاضی کنترل بودجه و هزینه متغیر فعالیت‌های پروژه در شرایط موازنه زمان- هزینه با لحاظ‌نمودن جریمه تأخیر. نشریـۀ علمـی حسابداری مدیریت، 12(43)، 65-49 https://jma.srbiau.ac.ir/article_14896.pdf.

شوندی، حسن (1385). نظریه مجموعه‌های فازی و کاربرد آن در صنایع مهندسی و مدیریت. چاپ سوم. تهران: گسترش علوم پایه.

طوسی، حسین و چمی‌کارپور، آرزو (1398). طراحی سیستم کنترل هزینه برای افزایش قابلیت رقابت‌پذیری در پروژه‌های ساختمانی بر مبنای تلفیق روش هزینه‌یابی فعالیت عمل‌گرا و هزینه‌یابی هدف. حسابداری مدیریت، 12(40)، 61-47 https://jma.srbiau.ac.ir/article_13878.pdf.

ظفرزاده، سمیه؛ ملانظری، مهناز و خدیور، آمنه (1401) مدیریت هزینۀ دانشگاه با تلفیق رویکرد بهایابی بر مبنای فعالیت و رویکرد پویایی سیستم. مجله دانش حسابداری، 13 (1)، 30-1 https://jak.uk.ac.ir/article_3115_f7f7a94b5c0043dd8686bd2641f59233.pdf.

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1402). استانداردهای حسابداری، تاشر: سازمان حسابرسی http://www.audit.org.ir/WFrmCodificatedStandardView.aspx.

مسیح آبادی، ابوالقاسم و سرچمی، محمد (1396). توانایی رویکردهای فازی در کشف تقلب در گزارشگری مالی و مقایسۀ کارایی آنها. مجله دانش حسابداری، 8(4)، 190-161 DOI: 10.22103/jak.2017.9814.2319.

محسنی، عبدالرضا؛، و وفایی‌پور، روح‌الله (1398). اولویت بندی عوامل موثر بر نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا (PFABC) (مطالعه موردی: بیمارستان نمازی شیراز). حسابداری مدیریت، 12(41)، 171-184 https://sid.ir/paper/198845/fa.

نجاریان، مرضیه؛ موسوی شیری، سیدمحمود و وقفی، سیدحسام (1391). کاربرد مجموعه‌های فازی در حسابداری. کتابدار توس.

نمازی، محمد و همکاران (1395). حسابداری مدیریت استراتژیک: از تئوری تـا عمـل. جلـد اول و دوم، چاپ پنجم سازمان مطالعه و تدوین (سمت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی تهران https://samt.ac.ir/fa/book/1315.

نمازی، محمد (1378). بررسی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در حسابداری مدیریت و ملاحظات رفتاری آن. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 7(2)، 106-71 https://acctgrev.ut.ac.ir/article_14471.html.pdf.

نمازی، محمد (1387). معرفی نسل دوم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت. مجله حسـابدار، 22(192)، 16-1 https://ensani.ir/file/download/article/2010110 6121731-1.pdf.

نمازی، محمد و حسینی، زهراالسادات (1399). بررسی سازه‌های اقتضایی مؤثر بر اجرای سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت عمل‌گرا شکاف بین تئوری و عمل. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(2)، 333-307 https://acctgrev.ut.ac.ir/article_77369_6dff10c234c9004fdbd8fe303251a26f.pdf.

نمازی، محمد و زارع، ماندانا (1396). طراحی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا با رویکرد فازی (مطالعۀ موردی: شرکت لعاب یاس فارس(. فصلنامۀ علمی پژوهشی حسابداری مدیریت، 33(10)، 31-13 https://jma.srbiau.ac.ir/article_10593.html.pdf.

نمازی، محمد و شمس‌الدینی، کاظم (1395). بررسی تأثیر منحنی یادگیری بـر سیسـتم هزینـه‌یـابی بـر مبنـای فعالیـت عمـل‌گـرا (PFABC). حسابداری مدیریت، 9(29)، 87-73 https://jma.srbiau.ac.ir/article_9220_e5a85a1dfa6d9debb9ef26a7f24ec845.pdf.

نوروزبیگی، ابراهیم (1399). تغییر رویکرد شناسایی درآمد. انجمن حسابداری خبره ایران، 332، 17-13 https://www.iica.ir/files/iica/HESABDAR/ 1399/HESABDAR_No_332_1399_01_02_Spring.pdf.

References

Accounting Standards Setting Committee (2023). Accounting Standards, Audit Organization. http://www.audit.org.ir/ WFrmCodified StandardView.aspx [In Persian].

Ahmed Maher, M (2019). The role of performance focused activity based costing (PFABC) in productivity improving and performance evaluating, case study in the general company for tire industry in Najaf– Iraq. International Journal of Multidisciplinary Research and Publications, 2(6), 35-41 http://ijmrap.com/wp-content/uploads/2019/12/IJMRAP-V2N6P24Y19.pdf.

Ali, A.M.M. (2019). The role of performance focused activity based costing (PFABC) in productivity improving performance evaluating, case study in the general company for tire industry in Najaf–Iraq. International Journal of Multidisciplinary Research Publications, 2(6), 35-41 http://ijmrap.com/wp-content/uploads/2019/ 12/IJMRAP-V2N6P24Y19.pdf.

Alinezhad Sarokolaei, M., Saviz, M., Moradloo, M., & Soleimani Dahaj, N. (2013). Time driven activity based costing by using fuzzy logics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 75, 338-345. https://doi.org/10.1016/j.sbspro. 2013.04.038.

Ashtari, M.A.; Ansari, R.; Hassannayebi, E., & Jeong, J.(2022) Cost overrun risk assessment and prediction in construction projects: A bayesian network classifier approach. Journals of Buildings, 12(10), 1660. https://doi.org/ 10.3390/buildings12101660.

Bernhard, A. (1991). The total cost method of calculating damages in construction cases. McGeorge Law Review, 22(4), 1-21 https://scholarlycommons.pacific.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1805&context=mlr.

Bozgulova N.A. & Adambekova A.A.(2022). Cost Accounting in the Construction Industry. Central Asian Economic Review, 2022(6), 63-79 (In Russ.) https://doi.org/10.52821/2789-4401-2022-6-63-79.

Dill, R., Borba, J.A., & Murcia, F. (2004). Organization's profitability analysis: A fuzzy logic approach, enampad congress, 2004,1-20 https://ssrn.com/abstract=725741.

Esmaeilizadehmoghri, A., Kordlouie, H.R., & Varmazyar, M. (2019). Performance focus on activity based costing model, evaluation at Sina Bank. Journal of Inter Disciplinary Research, 8(2), 110-120 https://api.semanticscholar.org/ CorpusID:220039910.

Giammalvo, D.P. (2007). Activity based costing (ABC) The Other Side of Earn Value Coin, Ph.D. Dissertation: ESC-Lille University Published in PM World Today.

Habibi, A., Izdiyar, S., & Serafrazi, A. (2013). Fuzzy multi-criteria decision making. Gale Inscription Publications, first edition [In Persian].

Hadid, W., & Hamdan, M. (2022). Firm size cost system sophistication: The role of firm age. The British Accounting Review, 54(2), https://doi.org/10.1016/j.bar.2021.101037.

Haloi, N., Goyal, T., Zahoor, F., & Wali, S.H. (2021) Estimation of cost overrun in construction projects using Fuzzy Logic. Journal of University of Shanghai for Science and Technology, 23(5), 797-805 DOI: 10.51201/JUSST/21/ 06496.

Hamburger, D.H. (1988). Bottom line project management. In American Association of Cost Engineers, Transactions of the American Association of Cost Engineers (pp. 0.3.1-0.3.9).

Hassoun, L.N. (2019). The role of Performance Focused Activity Based Costing (PFABC) in the institutional excellence/Field study on Babylon Bank. Tikrit Journal of Administrative Economic Sciences, 1(49), 28-49. https://www.iasj.net/iasj/article/179830.

Hoozée, S., Jorissen, A.S., Maussen, S., & Daowadueng, P. (2023). Do costing system design choices mediate the link between strategic orientation and cost information usage for decision making and control. Management Accounting Research, 59, Page 100854 https://doi.org/10.1016/j.mar.2023.100854.

Jaya, M. (2013). An activity based cost construction model for improving the management of construction project overheads. Working Papers, University of Salford, UK https://api.semanticscholar.org/CorpusID:107072543.

Kaplan, S.R., & Anderson, R.S. (2004). Time-driven activity-based costing. Harvard Business Review, 82(11), 131-138 https://hbr.org/2004/11/time-driven-activity-based-costing.

Khalaf Jaber, R., & Mansour Saad, S. (2018). The role of the performance based activity system (PFABC) In achieving institutional excellence: Head of field in the Bank of Babylon. Tikrit Journal of Administration & Economic Science.4 (44), 1-17 https://www.iasj.net/iasj/download/ee426cec32231b5c.

Larbi, Gh.M. (2021). Activity based-costing system through three generation: ABC-TDABC- PFABC. Business Sciences Review, Special Issue: June 2021, 90-108 https://www.asjp.cerist.dz/en/article/154190.

Manakandan, S.K., Rosnah I., Mohd Ridhuan J., & Priya R. (2017). Pesticide applicators questionnaire content validation: A fuzzy delphi method. Medical Journal of Malaysia, 72(4), 228-235 https://pubmed.ncbi.nlm.nih. gov/28889134.

Massihabadi, A., & Sarchami, M. (2018). Fuzzy approaches ability and their performance comparison to fraud detection in financial reporting. Journal of Accounting Knowledge, 8(4), 161-190 DOI: 10.22103/jak.2017.9814.2319 [In Persian].

Mohseni, A., & Vafaipour, R. (2018). Prioritizing factors affecting the third generation of pragmatic activity-based costing (PFABC) (case study: Shiraz Namazi hospital). Management Accounting, 12(41), 171-184 https://sid.ir/paper/198845/fa [In Persian].

Nachtman, H., & Needy, K.L. (2001). Fuzzy activity based costing: A methodology for handling uncertainty in activity based costing systems. The Engineering Economist, 49, 941-973. DOI: 10.1080/00137910108967577.

Nachtman, H., & Needy, K.L. (2003). Methods for handling uncertainty in activity based costing systems. The Engineering Economist, 41, 912-919 DOI: 10.1080/00137910308965065.

Najarian, M., Mousavi Shiri, S.M., & Vaghfi, S.H. (2011). Application of fuzzy sets in accounting. The librarian of Thos [In Persian].

Namazi, M. (1999). A review of the activitybased costing system in management accounting and its behavioral considerations. Accounting and Auditing Review, 7(2), 71-106 https://acctgrev.ut.ac.ir/article_14471.html.pdf [In Persian].

Namazi, M. (2009). Performance focused ABC: A third generation of activity based costing system. Cost Management, 23(5), 34-46 [In Persian].

Namazi, M. (2015). Strategic management accounting: from theory to practice. The first and second volumes, the fifth edition of the Study and Editing Organization (Samt) of Tehran Humanities Research and Development Center https://samt.ac.ir/fa/book/1315 [In Persian].

Namazi, M., & Hosseini, Z. (2020). Investigating the Effective contingent constructs of implementation of the PFABC costing system: The gap between theory and practice. Accounting and Auditing Review, 27(2), 307-333 https://acctgrev.ut.ac.ir/article_77369_6dff10c234c9004fdbd8fe303251a26f.pdf [In Persian].

Namazi, M., & Shamsoldini, K. (2020). The Investigation of the Impact of Learning on the Performance Focused Activity Based Costing (PFABC). Journal of Management Accounting, 9(29), 73-87. https://jma.srbiau.ac.ir/ article_9220.pdf [In Persian].

Namazi, M., & Zare, M. (2017). Designing time driven activity based costing system via fuzzy logic approach (Case study of Yas E Fars Glaze Company). Journal of Management Accounting, 10(33), 13-31. https://jma.srbiau.ac.ir/ article_10593.Pdf [In Persian].

Nowruzbeighi, Ibrahim (2019). Changing the revenue recognition approach. Certified Accounting Association of Iran, 332, 13-17 https://www.iica.ir/files/iica/HESABDAR/1399/HESABDAR_No_332_1399_01_02_Spring.pdf [In Persian].

Plebankiewic, E., & Wieczorek, D. (2018). Adaptation of a cost overrun risk prediction model to the type of construction facility. Journals of Sustainability. 10(12), 1-16 https://doi.org/10.3390/su10124387.

Quesado, P., & Silva, R. (2021). Activity-based costing (ABC) and its implication for open innovation. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 1-20 https://doi.org/10.3390/joitmc7010041.

Saaty, T.L. (1980). Marketing applications of the analytic hierarchy process. Journal of Management Science, 26(7), 1-18 https://www.jstor.org/stable/2630699.

Shavandi, H. (2015). The theory of fuzzy sets and its application in engineering and management industries. Third edition. Tehran: Expansion of Basic Sciences [In Persian].

Thomas, T., & Markus, B. (2005). Fuzzy transfer pricing world: on the analysis of transfer pricing with fuzzy logic techniques. IIMA Working Papers, WP2005-12-03 https://ideas.repec.org/p/iim/iimawp/wp01921.html.

Toosi, H., & Chamikarpour, A. (2019). Designing a cost control system to increase competitiveness in construction projects based on the integration of PFABC and TC. Journal of Management Accounting, 12(40), 47-61 https://jma.srbiau.ac.ir/article_13878.pdf [In Persian].

Trotman, K.T. (1982). An evaluation of accounting for construction contracts: An international comparison. The International Journal of Accounting Education and Research, (Spring), 24(1), 151–166 https://doi.org/10.1111/ j.1467-6281.1986.tb00131.x.

Van Tung, H, Thuy, L.T.T., & Nam, D.H. (2020). Determinants influencing cost system in Vietnam’s public hospitals, Journal of Accounting, 6(2020) 727–736 https://doi: 10.5267/j.ac.2020.6.011.

Wegmann, G. (2009). The activity based costing method: development and application. The ICFAI University Press https://ssrn.com/abstract=1319665.

Zadeh, L.A. (1971). Quantitative fuzzy semantics. Information sciences, 3(2), 159-176 https://doi.org/10.1016/ S0020-0255(71)80004-X.

Zadehkafash, M., & Ebrahimi, A. (2019). A mathematical model for controlling the budget and variable cost of project activities in the status of time-cost tradeoff with consideration of delay penalty. Journal of Management Accounting, 12(43), 49-65 https://jma.srbiau.ac.ir/article_14896.pdf [In Persian].

Zafarzadeh, S., Mollanazari, M., & Khadivar, A (2022). University cost management by integrating activity based costing and system dynamics approach. Journal of Accounting Knowledge, 13(1), 1-30 https://jak.uk.ac.ir/article _3115_f7f7a94b5c0043dd8686bd2641f59233.pdf [In Persian].

Zhao, Y., Chen, K., Zhang, Y., & Davis, M. (2012). Takeover protection and managerial myopia: Evidence from real earnings management. Journal of Accounting and Public Policy, 31(1), 109-135 DOI: 10.1016/j.jaccpubpol.2011. 08.004.