بررسی تأثیر رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و حرفه‌ای حسابرس

محسن زاده گلفزانی, مریم; خدادادی, محسن; رضائی پیته نوئی, یاسر

doi:10.22103/jak.2023.21489.3885

بررسی تأثیر رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و حرفه‌ای حسابرس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

² استادیار گروه حسابداری، واحد رودسر و املش، دانشگاه آزاد اسلامی، رودسر، ایران.

³ دانشیار گروه اقتصاد و حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

10.22103/jak.2023.21489.3885

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و هویت حرفه‌ای حسابرسان انجام شد.
روش: روش پژوهش برای جمع‌آوری مبانی نظری کتابخانه‌ای و برای جمع آوری داده‌های پژوهش، پیمایشی است. ابزار پژوهش نیز پرسشنامه است. نمونه‌گیری آماری بر اساس روش تصادفی ساده انجام پذیرفت و تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر براورد شد؛ پرسشنامه بین 384 نفر از حسابرسان دارای دانش و تخصص شاغل در مؤسسات حسابرسی و سازمان حسابرسی توزیع شد؛ برای آزمون صحت مدل نظری تحقیق و محاسبه ضرایب تأثیر از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری به وسیله نرم‌افزار PLS استفاده شده است.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان می‌دهد مقادیر شاخص‌های برازش مدل، مناسب بوده و رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و هویت حرفه‌ای حسابرسان اثر مثبتی دارد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که با ارتقای رفتار اخلاقی، هویت سازمانی و هویت حرفه‌ای حسابرسان بهبود می‌یابد. این یافته بدان معناست که با نهادینه شدن رفتار اخلاقی در مؤسسات حسابرسی، کارکنان ترغیب می‌شوند به‌جای اهداف کاملا شخصی، به اموری که برای سازمان سوددهی دارد تمرکز داشته باشند؛ نسبت به سازمان و حرفه وظیفه‌شناسی بی‌نظیری نشان داده و به سهیم شدن در ارزش‌ها و اهداف سازمان با دیگر اعضا اهمیت دهند. نوآوری پژوهش حاضر شناسایی تأثیر رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و حرفه‌ای حسابرسان است که می‌تواند راهگشایی مناسب برای بهبود رفتار اخلاقی حسابرسان باشد و منجر به افزایش کیفیت حسابرسی و در نتیجه حفظ اعتماد عمومی به حرفه حسابرسی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اخلاق و آموزش حسابداری

مراجع

اللهیاری، محبوبه؛ حمیدی، مهرزاد و همتی نژاد، مهر (1390). رابطه هویت سازمانی و عوامل اجتماعی- جمعیت شناختی با رفتار شهروندی سازمانی در ورزش. مطالعات مدیریت ورزشی، 8(9)، 95-1 https://sid.ir/paper/502905/en.

بزرگ اصل، موسی (1382). پشت پرده سقوط انرون و پیامدهای آن بر حرفه حسابداری. حسابرس، 10(20)، 46-53 https://www.sid.ir/paper/489105/fa.

تیبودو، جی سی (2008). حسابرسی پس از قانون ساربنز اکسلی. ترجمه رحمت اله نادری بنی، تهران، انتشارات چرتکه.

حسینی‌نسب، حجت (1403). بررسی تأثیر برنامه اخلاق سازمانی بر رفتارهای غیراخلاقی حسابرسان مستقل، با در نظر گرفتن نقش میانجی فرایند ارزیابی شناختی فردی. مجله دانش حسابداری، 15(1)، 103-130 DOI: 10.22103/jak.2023.21251.3867.

رحیمیان، نظام الدین و هدایتی، علی (1392). عوامل مؤثر بر اظهار نظر حرفه‌ای حسابرسان. حسابدار رسمی، 24(36)، 9-77 http://www.iacpa.ir/portals/0/ pdf/faslnameh/faslnameh24/AvamelMoaser-Rahimian&Hedayati.pdf.

رضایی، نرگس؛ بنی مهد، بهمن و حسینی، سیدحسین (1397). تأثیر هویت سازمانی و حرفه‌ای بر تردید حرفه‌ای حسابرس مستقل. دانش حسابرسی، 18(71)، 175-199 https://www.sid.ir/paper/512855/fa.

سامی، سیامک؛ خسروی پور، نگار و لشگری، زهرا (1401). تأثیر کاربردِ استعاره دیالکتیکی بر فرایند بلوغِ مذاکره حسابرسان. مجله دانش حسابداری، 13(1)، 121-139 DOI: 10.22103/jak.2021.17512.3483.

شایسته شجاعی، پرویز؛ پورزمانی، زهرا و یعقوب‌نژاد، احمد (1399). تأثیر معیارهای رفتار اخلاقی (شامل محیط اخلاقی، تعهد حرفه‌ای، ارزش‌های اخلاقی و ایدئولوژی اخلاقی) بر عملکرد حسابرسان. حسابداری ارزشی و رفتاری، 5(10)، 318-281 https://aapc.khu.ac.ir/article-1-935-fa.html.

شایمی برزکی، علی؛ نصر اصفهانی، علی و نوابی، ارمغان (1390). تحلیل رابطه روش‌های جامعه‌پذیری سازمانی و اهمیت سازمانی در شهرداری اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان https://elmnet.ir/doc/10499833-17712.

شریفی‌فرد، امل؛ حربی، آزاده؛ بهارلو، مصطفی و منتخب یگانه، محمد (1398). طراحی و آزمون الگویی از پیشایندهای رفتار اخلاقی. اخلاق در علوم و فناوری، 14(4)، ۱۰۴-۱۱۱ https://ethicsjournal.ir/article-1-1625-fa.html.

صادقیان، مسعود؛ جهانگیرنیا، حسین و غلامی جمکرانی، رضا (1398). نقش اخلاق در تعامل استراتژیک بین حسابرس مستقل و مدیریت بر پایه نظریه بازی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(29)، 43-56 https://journals.srbiau.ac.ir/article_13824.html.

کمالی زرگانی، نوشین؛ شورورزی، محمدرضا و کوهبر، محمد امین (1402). ارزیابی محرک‌های دیالکتیک ارجاع هویت اجتماعی صاحبکار به حسابرس در کاهش اثربخشی مذاکره در حرفه حسابرسی. مجله دانش حسابداری، 14(2)، 117-145 DOI: 10.22103/jak.2022.20255.3775.

محسن‌زاده گلفزانی، مریم؛ خدادادی، محسن و رضائی پیته نوئی، یاسر (1402). شناسایی عوامل موثر بر رفتار اخلاقی حسابرسان با استفاده از تحلیل فراترکیب و تأثیر آن بر هویت سازمانی و حرفه‌ای حسابرس. رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل انزلی https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/ d60a8b6ee836e23b8a8c2f601811576b?sample=1.

محمدی، محمد؛ طریقی، سمانه و طایفه آقاخان هشترودی، نگین (1397). عوامل سازمانی و تأثیر رضایت شغلی بر عملکرد حسابرسان. اقتصاد و کسب و کار، 9(19)، 23-37 https://sanad.iau.ir/journal/jebr/Article/667568?jid=667568.

مرادی، مهدی، رستمی، امین، و اباذری، زهره (1395). بررسی عوامل مؤثر بر اعمال رفتارهای ناکارآمد حسابرسان. حسابداری مالی، 8(30)، 40-64 https://qfaj.mobarakeh.iau.ir/ article-1-665-fa.html.

مؤمنی، محمد و فعال قیومی، علی (1390). تحلیل‌های آماری با استفاده از SPSS. تهران، دانشگاه تهران.

ولیان، حسن، صفری گرایلی، مهدی، و حسن‌پور، داوود (1399). هویت حرفه‌ای و سازمانی حسابرسان و تجاری سازی در مؤسسات حسابرسی. دانش حسابرسی، 20(78)، 356-391 https://www.sid.ir/paper/526299/fa.

هاشمی، احمد؛ اکبریه، پروین و امیدی، جمشید (1395). هویت حرفه‌ای معلمان (اصول و راهکارها). تهران، تایماز.

References

Abdelhak, E., Elamer, A., AlHares, A., & McLaughlin, C. (2019). Auditor’s ethical reasoning in developing countries: The case of Egypt. International Journal of Ethics and Systems, 35(4), 558–583 https://ssrn.com/abstract=3400597.

Allahyari, M., Hamidi, M., & Hamtinejad, M. (2011). The relationship between organizational identity and socio-demographic factors with organizational citizenship behavior in sports. Sports Management Studies, 8(9), 1-95 https://sid.ir/paper/502905/fa [In Persian].

Ashforth, B.E., Harrison, S.H., & Corley, K.G. (2008). Identification in organizations: An examination of four fundamental questions. Journal of Management, 34(3), 325-374 https://doi.org/10.1177/0149206308316059.

Belkoui, A. (1989). Behavioral Accounting. New York, Quorum Books https://www.amazon.com/Behavioral-Accounting-Research-Practical-Issues/dp/0899303412.

Bellou, V., Chitiris, L., & Bellou, A. (2005). The impact of organizational identification and self-esteem on organizational citizenship behavior: The case of Greek public hospitals. Operational Research. An International Journal, 2, 305-318 https://link.springer.com/article/10.1007/BF02944315.

Benkraiem, R., Uyar, A., Kılıç, M., & Schneider, F. (2021). Ethical behavior, auditing strength, and tax evasion: A worldwide perspective. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 43,1-14 https://ideas.repec.org/ a/eee/jiaata/v43y2021ics1061951821000057.html.

Bergami, M., & Bagozzi, R.P. (2000). Self-categorization, affective commitment and group self esteem as distinct aspects of social identity in the organization. Journal of Social Psychology, 39, 555-577 https://doi.org/10.1348/ 014466600164633.

Bovee, C.L., Thill, J.V., & Mescon, M.H. (2006). Excellence in Business, third ed. Prentice Hall, New Jersey https://www.amazon.com/Excellence-Business-3rd-Courtland-Bovee/dp/0131870475.

Bozorg asl, M. (2003). Behind the scenes of Enron's downfall and its aftermath on the accounting profession. Auditor, 10(20), 46-53 https://www.sid.ir/paper/489105/fa [In Persian].

Chouaibi, J., & Hichri, A. (2021). Effect of the auditor’s behavioral and individual characteristics on integrated reporting quality: Evidence from European companies. International Journal of Law and Management, 63(2), 195-218 https://doi.org/10.1108/IJLMA-04-2020-0109.

DeConinck, J.B. (2015). Outcomes of ethical leadership among salespeople. Journal of Business Research, 68(5), 1086-1093 https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2014.10.011.

Eggen, A.B. (2003). Alfa and omega in student assessment; exploring identites of secondary school science teachers. Institutt for Iaererutdanning ogskoleutvikling Universitetet I Oslo, DOI: 10.5617/nordina.495.

Hall, D.T., Schnieder, B., & Nygren, H.T. (1970). Personal factors in organizational identification. Administrative Science Quartely, 15(15), 176-190 https://www.jstor.org/stable/2391488.

Hashemi, A., Akbariyeh, P. & Omidi, J. (2016). Teachers' professional identity (principles and solutions). Tehran, Taimaz. [In Persian].

Hoseininasab, H. (2024). The effect of organizational ethics program on the unethical behaviors of independent auditors, considering the mediating role of the individual cognitive appraisal process. Journal of Accounting Knowledge, 15(1), 103-130 DOI: 10.22103/jak.2023.21251.3867 [In Persian].

Kamalizargani, N., Shoorvarzy, M., & Kohbor, M.A. (2023). Evaluating the dialectical drivers of the client's social identity referral to the auditor in reducing the effectiveness of auditing profession negotiation. Journal of Accounting Knowledge, 14(2), 117-145 DOI: 10.22103/jak.2022.20255.3775 [In Persian].

Lui, S.S., Ngo, H.Y., & Tsang, A.W. (2001). Interrole conflict as a predictor of job satisfaction and propensity to leave: A study of professional accountants. Journal of Managerial Psychology, 16(6), 469-484 https://doi.org/ 10.1108/EUM0000000005775.

Luzzo, D.A., Funk, D.P., & Strang, J. (1996). Attributional retraining increases career decision making self efficacy. The Career Development Quarterly, 44(4), 378–386 https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1996.tb00453.x.

Mael, F., & Ashforth, B.E. (1992). Alumni and their alma mater: a partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13, 103–123 https://doi.org/10.1002/job.4030130202.

Mele, D. (2005). Ethical education in accounting: Integrating rules, values and virtues. Journal of Business Ethics, 57, 97-109 https://link.springer.com/article/10.1007/s10551-004-3829-y.

Mintz, S.M., & Morris, R.E. (2008). Ethical obligations and decision making in accounting text and cases. Mcgraw-hill companies, New York https://www.amazon.com/Ethical-Obligations-Decision-Making-Accounting-Cases/dp/ 1259543471.

Mohammadi, M., Tariqi, S., & Taifeh Agha Khan Hashtroudi, N. (2018). Organizational factors and the effect of job satisfaction on auditors' performance. Journal of Economics and Business, 9(19), 23-37 https://sanad.iau.ir/journal/ jebr/Article/667568?jid=667568 [In Persian].

Mohsenzadeh Golafzani, M., Khodadadi, M. & Rezaei Pitehnoi, Y. (2023). Identify the factors influencing auditors' ethical behaviour using meta-synthesis analysis and its impact on the organizational and professional identity of the auditor. Ph.D. Dissertation, Islamic Azad University, Anzali International Branch https://ganj.irandoc.ac.ir/ viewer/d60a8b6ee836e23b8a8c2f601811576b?sample=1 [In Persian].

Momeni, M., & Fa’al Ghayummmi, A. (2011). Statistical analysis using SPSS. Tehran, University of Tehran [In Persian].

Moradi, M., Rostami, A. & Abazari, Z. (2016). Investigating factors affecting auditors' ineffective behavior. Financial Accounting, 8(30), 40-64 https://qfaj.mobarakeh.iau.ir/article-1-665-fa.html [In Persian].

Oboh, C.S. (2019). Personal and moral intensity determinants of ethical decision-making: A study of accounting professionals in Nigeria. Journal of Accounting in Emerging Economies, 9(1), 148-180 https://doi.org/10.1108/ JAEE-04-2018-0035.

Oboh, C.S., & Ajibolade, S.O. (2018). Personal characteristics and ethical decision-making process of professional accountants in Nigeria. Crawford Journal of Business and Social Sciences, 8(1), 1-23 https://www.redalyc.org/ journal/5538/553870604003/html.

Oboh, C.S., Ajibolade, S.O., & Otusanya, O.J. (2020). Ethical decision-making among professional accountants in Nigeria: the influence of ethical ideology, work sector, and types of professional membership. Journal of Financial Reporting and Accounting, 18, 389-422 https://doi.org/10.1108/JFRA-09-2019-0123.

Pratt, M.G., & Foreman, P.O. (2000). Classifying managerial responses to multiple organizational identities. Academy of Management Review, 25(1), 18-42 https://www.jstor.org/stable/259261.

Rahimian, N., & Hedayati, A. (2013). Factors affecting auditors' professional opinions. Certified Public Accountant, 24(36), 9-77 http://www.iacpa.ir/portals/0/pdf/faslnameh/faslnameh24/AvamelMoaser-Rahimian&Hedayati.pdf [In Persian].

Rezaei, N., Bani Mahd, B., & Hosseini, H. (2018). The effect of organizational and professional identity on the professional doubt of the independent auditor. Auditing Knowledge, 18(71), 175-199 https://www.sid.ir/paper/512855/fa [In Persian].

Sadeghian, M., Jahangirnia, H., & Gholami Jamkarani, R. (2019). The role of ethics in the strategic interaction between the independent auditor and management based on game theory. Management Accounting and Auditing Knowledge, 8(29), 43-56 https://journals.srbiau.ac.ir/article_13824.html [In Persian].

Sami, S., Khosravipour, N., & Lashgari, Z. (2022). Effect of dialectical metaphor of auditors' negotiation maturity process. Journal of Accounting Knowledge, 13(1), 121-139 DOI: 10.22103/jak.2021.17512.3483 [In Persian].

Sharifi, F., Harbi, A., Baharlou. M., & Montakhab Yeganeh, M. (2020). Designing & testing a model of some antecedents of ethical behavior. Ethics in Science & Technology, 14(4), 604-623 https://ethicsjournal.ir/article-1-1625-fa.html [In Persian].

Shayesteh Shojaei, P., Poorzamani, Z., & Yaghobnezhad, A. (2021). The impact of ethical standards including ethical environment, professional commitment, ethical values and ethical ideology on performance of auditors. Journal of Value and Behavioral Accounting; 5(10), 281-318 https://aapc.khu.ac.ir/article-1-935-fa.html [In Persian].

Shaymi Barzaki, A., Nasr Esfahani, A., & Navabi, A. (2011). Analysis of the relationship between organizational socialization methods and organizational importance in Isfahan municipality. Master's Thesis. Isfahan University, https://elmnet.ir/doc/10499833-17712 [In Persian].

Thibodeau, J.C. (2008). Auditing after the Sarbanes-Exley Act. Translated by Rahmatolah Naderi Bani, Tehran, Chartke Publications [In Persian].

Valian, H., Safari Graili, M. & Hasanpour, d. (2020). Professional and organizational identity of auditors and commercialization in audit institutions. Auditing Knowledge, 20(78), 356-391 https://www.sid.ir/paper/526299/fa [In Persian].

Walumbwa, F.O., Mayer, D.M., Wang, P., Wang, H., Workman, K., & Christensen, A.L. (2011). Linking ethical leadership to employee performance: The roles of leader–member exchange, self-efficacy, and organizational identification. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 115(2), 204–213 https://doi.org/10.1016/ j.obhdp.2010.11.002.