ارائه مدلی به منظور شناسایی تأثیر تورش‌های رفتاری و سواد مالی و نقش آنها بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران (مبتنی بر رویکرد گراندد تئوری)

ترازودار, میترا; قاسمی, مصطفی; محسنی, عبدالرضا

doi:10.22103/jak.2023.20401.3795

ارائه مدلی به منظور شناسایی تأثیر تورش‌های رفتاری و سواد مالی و نقش آنها بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران (مبتنی بر رویکرد گراندد تئوری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

² استادیار گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

10.22103/jak.2023.20401.3795

چکیده

هدف: سرمایه‌گذاری بهینه در بازار رقابتی امروز، نیازمند توزیع عادلانه خدمت به فعالان بازار سرمایه است. این امر منوط به شناسایی و اولویت‌بندی مولفه‌های مهم تأثیرگذار بر رفتارهای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است. هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در راستای توضیح دهندگی توسعه بازارهای مالی ایران است.
روش: روش اجرا مبتنی بر استراتژی روش تئوری داده بنیاد با روش کدگذاری و الگوی پارادایمی استراوس و کوربین (2008) است.
یافته‌ها: داده‌های پژوهش به کمک کدگذاری باز، محوری و انتخابی که از اجزای پیکره روش نظریه‌پردازی داده بنیان است با کمک نرم‌افزار مکس کیو دی‌ای 2018 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و در انتها مدلی یکپارچه جهت بهبود تصمیم‌گیری سرمایه‌گذار ارائه شد که در این مدل ۲ مقوله برای شرایط علی، ۶ مقوله درزمینه بستر، ۹ مقوله برای شرایط مداخله‌گر، ۷ مقوله برای کنش‌ها و واکنش‌ها و ۷ مقوله درزمینه پیامد مرتبط با پدیده اصلی پژوهش شناسایی شد.
نتیجه‌گیری: طبق نتیجه تحقیق انجام شده سرمایه‌گذاران می توانند توصیه ها و پیشنهادهایی که در تحقیق بیان شده را به کار گیرند تا بتواند تصمیم بهتری اتخاذ کنند.از این راهبردها می‌توان به دانش بازار سرمایه، خوداتکایی، مشورت با کارشناسان بازار سرمایه، انعطاف‌پذیری، مطالعه، متنوع سازی، مدیریت درآمد و پس‌انداز، مدیریت ریسک و مدیریت مخارج، آموزش مفاهیم بورس در سطح گسترده، اصلاح نظام ساختاری بورس، شفافیت اطلاعات مالی و گسترش بازار ثانویه، اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

امامی حیدری، ندا و اسماعیلی، حسین (1397). تأثیر سواد مالی بر ارتباط بین شخصیت سرمایه‌گذار و رفتار خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی هشت بهشت اصفهان.

پناهی، بلال؛ فتحی، محمدرضا؛ مهدیه نجف آبادی؛ علی و رضی محب سراج، سمیه (۱۴۰۱). بررسی الگوی ارتباطی بین رفتارهای گذشته و سواد مالی با قصد سرمایه‌گذاری در بازار سهام با نقش میانجی‌گری متغیرهای فردی. مجله توسعه و سرمایه، ۷(۲)، 190-173 https://jdc.uk.ac.ir/article_3320.html.

تاجمیر ریاحی، حامد و دژدار، محمدمهدی (۱۳۹۶). رتبه‌بندی تورش‌های رفتاری سرمایه‌گذاران در مواجه با اخبار و شایعات سیاسی با تأکید بر دوره مذاکرات هسته‌ای. دانش سرمایه‌گذاری، ۶(۲۴)، 20-1 https://jik.srbiau.ac.ir/article_11329.html.

جلیلوند، ابوالحسن؛ رستمی نورورآباد، مجتبی (۱۳۹۷). تعاملات سواد مالی، احساسات سرمایه‌گذار، ادراک ریسک و تمایل به سرمایه‌گذاری: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران. مجله دانش سرمایه‌گذاری، ۷(۲۷)، 168-141 https://jik.srbiau.ac.ir/article_12959.html?lang=fa.

جمشیدی، ناصر؛ قالیباف اصل، حسن؛ فدایی نژاد، محمد اسماعیل (۱۳۹۸). بررسی سوگیرهای رفتاری و عملکرد سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه تحقیقات مالی، ۲۱(۲)، 164-143 https://jfr.ut.ac.ir/article_72744.html.

حسینی چگنی، الهام، حقگو، بهناز، رحمانی نژاد، لیلا (۱۳۹۳). بررسی تورش‌های رفتاری سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران بر مبنای مدل معادلات ساختاری. راهبرد مدیریت مالی، ۲(۷)، ۱۳۳-113 https://jfm.alzahra.ac.ir/article_1811.html.

خاکسار خمیران، فاطمه؛ آقاجانی، وحدت و شیخی، مینا (1399). تأثیر سوگیری های شناختی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار در استان اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی نوین اردبیل.

خاکی، غلامرضا (۱۳۹۶). روش تحقیق گرانددی با رویکرد پایان‌نامه نویسی. تهران: نشر فوژان.

خسروانی، آرزو؛ طالب‌نیا، قدرت الله و صراف، فاطمه (۱۴۰۰). ارائه الگویی جهت شناسایی عوامل انسانی مؤثر بر رفتار سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه ایران. مجله دانش سرمایه‌گذاری، ۱۰ (۴۰)، 572-549 https://jik.srbiau.ac.ir/article_18317.html.

دانایی‌فر، حسن و اسلامی، آذر (۱۳۹۰). ساخت نظریه بی‌تفاوتی سازمانی: کاربرد استراتژی پژوهشی نظریه داده بنیاد در عمل. تهران. دانشگاه امام صادق، چاپ اول، تهران.

زینی‌وند، محمد؛ جنانی، محمدحسن؛ همت‌فر، محمود؛ ستایش، محمدرضا (1402). سوگیری‌های رفتاری و تصمیمات سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی تحت شرایط عدم اطمینان در بورس اوراق بهادار تهران. دانش سرمایه‌گذاری، 12(45)، 231-203 https://jik.srbiau.ac.ir/article_21388.html?lang=fa.

سلیمانی، الهام سادات؛ امین بیدختی، علی‌اکبر؛ نجفی، محمود و کرمی، مرتضی (1398). ارائه مدل محیط‌های تسهیل کننده انتقال یادگیری در آموزش عالی با رویکرد نظریه‌پردازی داده بنیاد. رساله دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه سمنان.

کردلویی، حمیدرضا؛ دشتی، نادر و سیف‌الهی، راضیه (۱۳۹۴). بررسی مقایسه‌ای عوامل رفتاری در سرمایه‌گذاری دارائی‌های مالی. دانش سرمایه‌گذاری، 4، 52-33 https://jik.srbiau.ac.ir/article_7746.html?lang=fa.

فرنیا، مجید (1398). طراحی و تبیین مدل چند وجهی تصمیم‌گیری مدیریت پرتفوی شرکت‌های مادر. رساله دکتری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس.

غیور باغبانی، سیدمرتضی (۱۳۹۲). ارئه الگوی رفتاری سرمایه‌گذاران خراسان رضوی. رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.

قالمق، کریم؛ یعقوب‌نژاد، احمد و فلاح شمس، میرفیض (۱۳۹۵). تأثیر سواد مالی بر تورش‌های رفتاری سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. چشم‌انداز مدیریت مالی، 6(16)، ۹۴-75 https://jfmp.sbu.ac.ir/article_94998.html.

قیصری، روح‌الله؛ صالحی، الله‌کرم و قبادی، صغری (۱۴۰۰) بررسی نقش دانش مالی سرمایه‌گذاران بر رفتار مالی در بازار سرمایه ایران. اقتصاد مالی، ۱۵(۵۴)، ۳۵۳-325 https://journals.iau.ir/article_686303.html.

کامران‌راد، صدیقه؛ دارابی، رویا؛ امام‌وردی، قدرت‌الله و جعفری، محبوبه (۱۳۹۸). نقش کیفیت اطلاعات حسابداری در مصداق تورش نوگرایی در رفتار سرمایه‌گذاران. مجله دانش حسابداری، ۱۰(۳۹)، 62-29 https://jak.uk.ac.ir/article_2455.html.

کاظم‌پور دیزجی، فاطمه؛ خان‌محمدی، محمد حامد و معین الدین، محمود (۱۳۹۹). ارائه الگوی آموزش سواد مالی در ایران با استفاده از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، ۱۱(۴۳)، 179-151 https://fej.ctb.iau.ir/article_670634.html.

کاظم‌پور دیزجی، فاطمه (1398). ارائه الگویی جهت آموزش سواد مالی در ایران. رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند،

گنجی، حمیدرضا؛ مشایخ شهناز و صدیقی، زکیه (1402). بررسی تأثیر احساسات سرمایه‌گذاران بر انتظارات آنها از سودهای آتی. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 20(78)، 190-155 https://qjma.atu.ac.ir/article_16374.html.

مشایخ، شهناز و احمدی امین، الهه (۱۴۰۱). تأثیر نقدینگی و فرصت سرمایه‌گذاری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش تعدیل‌گری محدودیت مالی. مجله دانش حسابداری، ۱۳(۱)، 96-83 https://jak.uk.ac.ir/article_3176.html?lang=fa.

نایب محسنی، شیدا؛ خلیفه سلطانی، سید احمد و حجازی، رضوان (1400) تدوین مدل رفتاری سرمایه‌گذاران فردی در بازار سرمایه ایران. فصلنامه تحقیقات مالی، 23(4)، 652-625 https://jfr.ut.ac.ir/article_86311.html?lang=fa.

هاشمی، سید عباس؛ رهروی دستجردی، علیرضا و حیدریان دولت آبادی، محمد (1402). تأثیر الگوهای تصمیم‌گیری احساسی سرمایه‌گذاران بر عملکرد شرکت. تحقیقات مالی، 25(2)، 227-205 https://jfr.ut.ac.ir/article_93300.html?lang=fa.

نیکبخت، زهرا (1397). تبیین تهدیدات و راهکار بهبود وضعیت استقلال حسابرس. رساله دکتری، دانشکده علوم اقتصاد و اجتماعی، دانشگاه الزهرا (س).

یعقوب‌نژاد، احمد؛ نیکومرام، هاشم و معین‌الدین، محمود (۱۳۹۰). ارائه الگویی جهت سنجش سواد مالی دانشجویان ایرانی با استفاده از روش دلفی فازی. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، ۲(۸)، 49-1 https://fej.ctb.iau.ir/article_511752.html?lang=fa.

References

AlAlawi, A.N.S. (2018). Holistic approach to the factors affecting individual investors decision making in the GCC Market: Evidence from Oman & Saudi Arabia Ph.D. Dissertation, https://dx.doi.org/10.24382/988.

Apartsin, Y. Maymon, Y., Cohen, Y., & Singer, G. (2013). Nationality and risk attitude: Testing differences and similarities of investors' behavior in selected financial markets. Global Finance Journal, 24(2), 114-118 https://doi.org/10.1016/j.gfj. 2013.07.005.

Bilinski, P., & Strong, N. (2011). Managers’ private information, investor underreaction and long-run SEO performance. European Financial Journal, 19(5), 956-990 https://doi.org/10.1111/j.1468-036X.2011.00616.x.

Calcagno, R., & Monticone, C. (2015). Financial literacy and the demand for financial advice. Journal of Banking & Finance. 50, 363-380 https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2014.03.013.

Chandra, A. (2009). Decision making in the stock market: Incorporating psychology with finance. New Delhi https://ssrn.com/abstract=1501721.

Corbin, J., & Strauss, A. (1990). Grounded Theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria. Journal of Qualitative Sociology, 13, 3-21 https://link.springer.com/article/10.1007/BF00988593.

Corbin, J., & Strauss, A. (1998). Basics of quantitative research: Techniques and producers for developing Grounded Theory (2Ed) Sage Publications. Thousand Oaks CA, USA.

Danaifar, H., & Eslami, A. (2011). Constructing the theory of organizational indifference: Applying the research strategy of the foundational data theory in practice. Tehran. Imam Sadegh University, first edition, Tehran [In Persian].

Emami Heydari, N., & Esmaili, H. (2017). The effect of financial literacy on the relationship between investor personality and stock buying and selling behavior in Isfahan Stock Exchange. Master's Thesis, Hasht Behesht Institute of higher education, Isfahan [In Persian].

Farnia, M. (2018). Designing and explaining the multifaceted decision-making model of portfolio management of parent companies. Ph.D. Dissertation, Faculty of Management and Economics, Tarbiat Modares University [In Persian].

Ganji, H., Mashayekh, S., & Seddighi, Z. (2023). Examining the impact of investors' sentiment on their expectations of future earnings. Empirical Studies in Financial Accounting, 20(78), 155-190 https://qjma.atu.ac.ir/ article_16374.html?lang=en [In Persian].

Ghalmaq, K., Yaqubnejad, A., & Falah Shams, M. (2017. The effect of financial literacy on the behavioral patterns of investors in the Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective, 6(16), 75-94 https://jfmp.sbu.ac.ir/ article_94998.html?lang=fa [In Persian].

Ghayor Baghbani, S.M. (2012). Presenting the behavioral model of Khorasan Razavi investors. Ph.D. Dissertation, Ferdowsi University of Mashhad [In Persian].

Gheysari, R., Salehi, A.K., Ghobadi, S. (2021). Modeling the role of behavioral characteristics and financial literacy of real investors on financial management behavior in the Iranian stock market. Journal of Financial Economics, 15(54), 325-355https://journals.iau.ir/article_686303.html?lang=en [In Persian].

Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory, Routledge.

Glenn, D. (1987). A studies of faculty development programs in American association of Bible. Colleges Member Instutions. Ph.D Dissertation, Kansas State University.

Goulding, C. (2002). Grounded Theory: A practical guide for management, business andmarket researchers. Sage, London https://uk.sagepub.com/en-gb/eur/grounded-theory/book210303.

Grohmann, A. (2018). Financial literacy and financial behavior: Evidence from the emerging Asian middle class. Pacific-Basin Finance Journal, 48, 129-143 https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2018.01.007.

Hashemi, S.A., Rahrovi Dastjerdi, A., & Heydarian, M. (2023). The impact of investors' emotional decision patterns on firm performance. Financial Research Journal, 25(2), 205-227 https://jfr.ut.ac.ir/article_93300.html?lang=en [In Persian].

Hense, C., & McFerran, K.S. (2016). Toward a critical grounded theory. Qualitative Research Journal, 16(4), 402-416 DOI: 10.1108/QRJ-08-2015-0073.

Hosseini Chegeni, E., Haghgoo, B., & Rahmaninejad, L. (2014). Studying the relationship between behavioral biases of investors and their investment decisions in Tehran Stock Exchange. Financial Management Strategy, 2(4), 113-133 https://jfm.alzahra.ac.ir/article_1811.html?lang=en [In Persian].

Ilmanen, A. (2012). Behavioral finance, expected returns: An investor's guide to harvesting market rewards. Published online https://www.amazon.com/Expected-Returns-Investors-Harvesting-Rewards/dp/1119990726.

Jalilvand, A., & Rostami Noroozabad, M. (2018). Dynamics of Investors’ Financial Literacy, Risk Perceptions and Emotions: Evidence from the Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 7(27), 141-170 https://jik.srbiau.ac.ir/article_12959.html?lang=en [In Persian].

Jamshidi, N., Ghalibaf Aslf Asl, H., & Fadaienejad, M.E. (2019). Studying the overconfidence and representativeness biases of individual investors in Tehran Stock Exchange. Financial Research Journal, 21(2), 143-164 https://jfr.ut.ac.ir/article_72744.html?lang=en [In Persian].

Kahneman, D. (2013). Thinking, fast and slow. https://www.amazon.com/Thinking-Fast-Slow-Daniel-Kahneman/dp/0374533555.

Kamranrad, S., Darabi, R., Emamverdi, G., & Jafari, M. (2020). Role of accounting information quality in recency bias in investors’ behavior. Journal of Accounting Knowledge, 10(4), 29-62 https://jak.uk.ac.ir/article_2455. html?lang=en [In Persian].

Kazempour Dizaji, F., khanmohammadi, M., & Moeinuddin, M. (2020). Developing the financial literacy education model in iran using the Grounded Theory approach. Financial Engineering and Portfolio Management, 11(43), 151-179 https://fej.ctb.iau.ir/article_670634.html?lang=en [In Persian].

Kazempour Dizji, F. (2018). Presenting a model for teaching financial literacy in Iran. Ph.D. Dissertation, Islamic Azad University, Damavand Branch [In Persian].

Khaki, Gh. (2016). Grounded research method with thesis writing approach. Tehran: Fujan Publishing [In Persian].

Khaksar Khmiran, F., Aghajani, V., & Sheikhi, M. (2019). The effect of cognitive biases on the decisions of stock exchange investors in Ardabil province. Master's Thesis, Novin Ardabil institute of higher education, Ardabil [In Persian].

Khosravani, A., Talebnia, G., & sarraf, F. (2021). Presentation a model for Identifying Human Influencing Investors' Behavior in the Iranian Capital Market. Journal of Investment Knowledge, (40), 549-575 https://jik.srbiau.ac.ir/article_18317.html [In Persian].

Kishan, K., & Alfan E. (2018), Financial statement literacy of individual investors in China. International Journal of China Studies, 9(1), 3-28 https://www.researchgate.net/publication/326623296_Financial_statement_literacy_ of_individual_investors_in_China.

Kordlouie, H., Dashti, N., & Seifollahi, R. (2015). A comparative survey on behavioral factors on financial assets investment. Journal of Investment Knowledge, 4, 33-52 https://jik.srbiau.ac.ir/article_7746.html?lang=en [In Persian].

Kuiyin, W. (2018).Essay of financial literacy and decision making. Ph.D. Dissertation, Department of Economic the University of Melbourn.

Lodhi, S. (2014). Factors influencing individual investor behavior: An empirical study of City Karachi. Journal of Business and Management, 16(2), 68-76 DOI: 10.9790/487X-16236876.

Luong, L., & Thu Ha, D.T. (2011). Behavioral factors influencing individual investors´ decision-making and performance: A survey at the Ho Chi Minh Stock Exchange, https://api.semanticscholar.org/CorpusID:152459347.

Mashayekh, S., & Ahmadi Amin, E. (2022). The impact of liquidity and investment opportunity on investment decisions moderated by financial constraints. Journal of Accounting Knowledge, 13(1), 83-96 https://jak.uk.ac.ir/ article_3176.html?lang=en [In Persian].

Nayebmohseni, S., Khalifehsultani, S.A., & Hejazi, R. (2022). Developing a behavioral model of individual investors’ decision-making in the Iranian capital market. Financial Research Journal, 23(4), 625-652 https://jfr.ut.ac.ir/article_86311.html?lang=en [In Persian].

Nikbakht, Z. (2017). Explanation of threats and solutions to improve auditor independence. Ph.D. Dissertation, Faculty of Economics and Social Sciences, Al-Zahra University [In Persian].

Panahi, B., Fathi, M.R., Mahdieh Najafabadi, A., & Razi moheb seraj, S. (2022). Investigating the relationship between past behaviors and financial literacy with the intention to invest in the stock market with the mediating role of individual variables. Journal of Development and Capital, 7(2), 173-189 https://jdc.uk.ac.ir/article_3320.html? lang=en [In Persian].

Parikh, Parag. (2011). Value Investing and Behavioral Finance. New Delhi: Tata Mcgraw Hill.

Parker, D. (2014). Property investment decision making by Australian REITs. Journal of Property Investment & Finance, 32(54), 456-473 DOI:10.1108/JPIF-04-2014-0025.

Rahmati Ghourouli, M., Abdi, R., Aghdam Mazrae, Y., & Rezaei, N. (2022). Presenting accounting literacy model based on grounded theory. International Journal of Finance & Managerial Accounting, 7(26), 197-212 http://www.ijfma.ir/article_19532.html.

Soleimani, E.S., Amin Bidokhti, A.A., Najafi, M., & Karmi, M. (2018). Presenting a model of environments that facilitate learning transfer in higher education with the foundational data theorizing approach. Ph.D. Dissertation, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Semnan University [In Persian].

Straus, A., & Corbin, J. (2008). Basic of qualitative research: Techniques and procedures for developing Grounded Theory. Third Edition, LosAngeles: Stage publication.

Tajmir Riyahi, H., & Dejdar, M.M. (2017). Ranking of behavioral biases of investors in the face of political news and rumors, emphasis on the era of nuclear talks. Journal of Investment Knowledge, 6(24), 1-20 https://jik.srbiau.ac.ir/article_11329.html?lang=en [In Persian].

Yaqubnejad, A., Nikomram, H., & Moinuddin, M. (2019). Presenting a model to measure the financial literacy of Iranian students using the fuzzy Delphi method. (2011). Financial Engineering and Portfolio Management, 2(8), 1-49 https://fej.ctb.iau.ir/article_511752.html?lang=fa [In Persian].

Zeynivand, M., Janani, M.H., Hematfar, M., & Setayesh, M.R. (2023). Behavioral biases and decisions of real and legal investors under conditions of uncertainty in Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 12(45), 203-231 https://jik.srbiau.ac.ir/article_21388.html?lang=en [In Persian].