ارزیابی روابط میان ریسک عدم کشف اشتباه‌های ناشی از احتمال خطای حسابرسی، محیط رقابتی بازار خدمات حسابرسی و قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حسابداری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22103/jak.2021.15739.3240

چکیده

هدف: در مقاله حاضر، روابط میان ریسک حسابرسی، سهم بازار حسابرسی و قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی ارزیابی شده تا نقش ویژگی‌های مرتبط با حق‌الزحمه خدمات حسابرسی بررسی گردد. وقوع خطای نوع دوم حسابرسی به عنوان مقیاسی از ریسک عدم کشف حسابرسی و سهم بازار خدمات حسابرسی به عنوان مقیاسی از محیط رقابتی بازار حسابرسی مورد توجه قرار گرفته است.
روش: تحلیل آماری طبق داده‌های استخراجی تعداد 131 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1391 تا 1397 انجام شده است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از مدل‌های رگرسیون چندمتغیره داده‌های ترکیبی با اثرات ثابت و روش حداقل مربعات تعمیم ‌یافته استفاده شده است.
یافته‌ها: یافته‌ها بیانگر آن است که بین حق‌الزحمه حسابرسی و وقوع خطای نوع دوم به عنوان مقیاسی از ریسک حسابرسی رابطه معنی‌دار و منفی وجود دارد. از طرفی، شواهد حاکی از آن است که بین حق‌الزحمه حسابرسی و سهم بازار خدمات حسابرسی به عنوان مقیاسی از محیط رقابتی بازار حسابرسی رابطه معنی‌دار و مثبتی وجود دارد. سایر شواهد نشان دادند حق‌الزحمه حسابرسی تابعی مستقیم از اظهارنظر مقبول حسابرس، شهرت حسابرس، پیچیدگی حسابرسی، استقلال کمیته حسابرسی، رهبری هیأت مدیره و گزارش زیان، اما تابعی معکوس از چرخش حسابرس، استقلال هیأت مدیره، تمرکز مالکیت و اهرم مالی مشاهده‌ها است؛ در عین حال، حق‌الزحمه حسابرسی تابعی معنی‌دار از سطح فعالیت هیأت مدیره نیست.
نتیجه‌گیری: به طور کلی، شواهد حاکی از نقش مهم ویژگی‌های مرتبط با حسابرسان و برخی ویژگی‌های مرتبط با شرکت‌ها طبق رویکردهای مبتنی بر عرضه و تقاضای حسابرسی در شناسایی عوامل مؤثر بر حق‌الزحمه خدمات حسابرسی است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی‌کردلر، علی؛ تحریری، آرش؛ محمدی، علی. (1398). عدم رعایت قانون مبارزه با پولشویی و حق‌الزحمه حسابرسی. دانش حسابداری، 10(4)، 88-63.
اورادی، جواد؛ نصیرزاده، فرزانه؛ حصارزاده، رضا. (1397). تأثیر رقابت در بازار حسابرسی بر حق‌الزحمه حسابرسی: نقش اندازه بازار حسابرسی. پیشرفت‌های حسابداری، 10(2)، 29-1.
بیرجندی، حمید؛ خدامی‌پور، احمد؛ پورحیدری، امید. (1399). بررسی رابطه بین حق‌الزحمه و تردید حرفه‌ای حسابرس: رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری. دانش حسابرسی. ۲۰(79)، 46-31.
تلخابی، فاطمه؛ نیکومرام، هاشم؛ وکیلی‌فرد، حمیدرضا؛ رؤیایی، رمضانعلی. (1396). بررسی چسبندگی حق‌الزحمه حسابرسی و تأثیر ریسک مالیاتی بر آن. دانش حسابداری، 8(3)، 201-167.
جوادی، نوید؛ یعقوب‌نژاد، احمد؛ رهنمای‌رودپشتی، فریدون؛ بنی‌مهد، بهمن. (1398). بررسی رابطه سطح رقابت مؤسسات حسابرسی و حق‌الزحمه غیر نرمال حسابرسی. دانش حسابرسی، ۱۹(۷۶)، 194-169.
حساس‌یگانه، یحیی؛ برزیده، فرخ؛ تقوی‌فرد، محمدتقی؛ فرهمند سیدآبادی، محمد. (1395). بررسی تأثیر گردش اجباری مؤسسه‎ حسابرسی بر حق‎الزحمه حسابرسی و رقابت در بازار حسابرسی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 23(3)، 352-333.
حسنی، محمد؛ برخورداری، حمیده. (1399). مطالعه تأثیر تمرکز مالکیت نهادی بـر رابطه بین استقلال هیئت مدیره و حق‌الزحمه خدمات حسابرسی: تقابل دیدگاه‌های مبتنی بر عرضه و تقاضا در قیمت‌گذاری خدمات حسابرسی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(1)، 59-32.
غلامی‌گیفان، سعیده؛ بذرافشان، آمنه؛ صالحی، مهدی. (1398). بررسی رابطه انحصار بازار حسابرسی با حق‌الزحمه و کیفیت حسابرسی با در نظر گرفتن ماده 99 برنامه پنجم توسعه. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 8(3)، 387-365.
قدیم‌پور، جواد؛ دستگیر، محسن. (1395). بررسی تأثیر عوامل ریسک دادخواهی حسابرسان بر حق‌الزحمه حسابرسی. پژوهش‌های حسابداری مالی، 8(4)، 54-37.
کردستانی، غلامرضا؛ رضازاده، جواد؛ کاظمی‌علوم، مهدی؛ عبدی، مصطفی. (1397). بررسی تأثیر تمرکز بازار حسابرسی بر حق‌الزحمه و کیفیت حسابرسی. پژوهش‌های حسابداری مالی، 10(2)، 83-65.
موسوی‌شیری، سیدمحمود؛ صالحی، مهدی؛ حسینی، علیرضا؛ سلیمانی، حمید. (1393). رابطه بین خطر ذاتی و خطر کنترل در محیط حرفه‌ای حسابرسی ایران. دانش حسابداری، 5(19)، 120-95.
نوشادی، میثم؛ خدادادی، ولی؛ واعظ، علی؛ حسین‌زاده، علی‌حسین. (1399). بررسی عوامل مؤثر بر حق‌الزحمه حسابرسی: عوامل مربوط به محیط حرفه‌ای، فرهنگی و اجتماعی. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 12(46)، 64-43.
References
Asthana, S.C., Boone, J.P. (2012). Abnormal audit fee and audit quality. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 31(3), 1-22.
Bedard, J.C., Johnstone, K.M. (2004). Earnings manipulation risk, corporate governance risk, and auditors’ planning and pricing decisions. The Accounting Review, 79(2), 277-304.
Birjandi, H., Khoddamipour. A., Pourheidari, O. (2020). Investigation the relationship between audit fee and auditor professional skepticism. Journal of Audit Science, 20(79), 31-46 [In Persian].
Blankley, A.I., Hurtt, D.N., MacGregor, J.E. (2012). Abnormal audit fees and restatements. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 31(1), 79-96.
Boone, J.P., Khurana, I.K., Raman, K.K. (2012). Audit market concentration and auditor tolerance for earnings management. Contemporary Accounting Research, 29(4), 1171-1203.
Bowrin, A.R., King, J. (2009). Time pressure, task complexity, and audit effectiveness. Managerial Auditing Journal, 25(2), 160-181.
Carcello, J.V., Hermanson, D.R., Neal, T.L. Riley, R.R. (2002). Board characteristics and audit fees. Contemporary Accounting Research, 19(3), 365-384.
Carson, E., Simnett, R., Soo, B., Wright, S. (2012). Changes in audit market competition and the Big N premium. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 31(3), 47-73.
Carson, E., Redmayne, N., Liao, L. (2014). Audit market structure and competition in Australia. Australian Accounting Review, 24(4), 298-312.
Cassell, C.A., Gary A., Giroux, L.A.M., Thomas, C.O. (2012). The effect of corporate governance on auditor-client realignments. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 31(2), 167-188.
Chang, H., Guo, Y., Lai Lan Mo, P. (2019). Market competition, audit fee stickiness, and audit quality: Evidence from China. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 38(2), 79-99.
Chantziaras, A., Kristo, A., Leventis, S., Anastasiadis, F. (2012). The effects of competition on Audit Fees: A spatial competition model for the US Market. Master Thesis, M.Sc in Banking and Finance, IHU School of Economics & Business Administration.
Chen, H., Hua, S., Liu, Z., Zhang, M. (2019). Audit fees, perceived audit risk, and the financial crisis of 2008. Asian Review of Accounting, 27(1), 97-111.
Chen, S., Sun, S.Y.J., Wu, D. (2010). Client importance, institutional improvements, and audit quality in China: An office and individual auditor level analysis. The Accounting Review, 85(1), 127-159.
Choi, J.H., Kim, J.B., Lee, Y., Sunwoo, H.Y. (2017). Audit market concentration and audit fees: an international investigation. Working Paper, College of Business Administration, Seoul National University, Korea.
Choi, J.H., Kim, J.B., Zng, Y. (2010). Do abnormally high audit fees impair audit quality? Auditing: A Journal of Practice and Theory, 29(2), 115-140.
Choi, J.H., Kim, J.B., Liu, X., Simunic, D.A. (2008). Audit pricing, legal liability regimes, and Big 4 premiums: Theory and cross-country evidence. Contemporary Accounting Research, 25(1), 55-99.
Corbella, S., Florio, C., Gotti, G., Mastrolia, S.A. (2015). Audit firm rotation, audit fees and audit quality: The experience of Italian public companies. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 25(C), 46-66.
Czerney, K., Schmidt, J.J., Thopmson, A.M. (2014). Does auditor explanatory language in unqualified audit reports indicate increased financial misstaemet risk? The Accounting Review, 89(6), 2115-2149.
DeAngelo, L.E. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of Accounting & Economics, 3(3), 183-199.
DeFond, M.L., Chee, Y.L., Zang, Y. (2016). Client conservatism and auditor-client contracting. The Accounting Review, 91(1), 69-98.
DeFond, M.L., Zhang, J. (2014). A review of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics, 58(2-3), 275-326.
DeFond, M., Wong, T.J., Li, S. (2000). The impact of improved auditor independence on audit market concentration in China. Journal of Accounting and Economics, 28(3), 269-305.
Ebrahimi Kordlar, A., Tahriri, A., Mohammadi, A. (2019). Audit fees and non-compliance with anti-money laundering law. Journal of Accounting Knowledge, 10(4), 63-88 [In Persian].
Eilifsen, A., Messier, W.F. (2000). The encidence & detection of misstatements: A review & integration of archival research. Journal of Accounting Literature, 19, 1-43.
Eshleman, J.D., Lawson, B. (2017). Audit market structure and audit pricing. Accounting Horizons, 31(1), 57-81.
Eshleman, J.D. (2013). The effect of audit market concentration on audit pricing and audit quality: The role of the size of the audit market. Ph.D. Dissertation, Louisiana State University.
Francis, J. (1984). The effect of audit firm size on audit prices: A study of the Australian market. Journal of Accounting and Economics, 6(2), 133-51.
Francis, J.R., Michas, P.N., Seavey, S.E. (2013). Does audit market concentration harm the quality of audited earnings? Evidence from audit markets in 42 countries. Contemporary Accounting Research, 30(1), 325- 355.
Frendy, (2018). Big N and non-big N audit pricing competitiveness in Japan during transition from big 4 to big 3 period. Open Journal of Accounting, 7(1), 42-72.
Gerakos, J., Syverson, C. (2015). Competition in the audit market: Policy implication. Journal of Accounting Research, 53(4), 725-775.
Ghadimpoor, J., Dastgir, M. (2016). Investigating the effects of litigation risk factors on audit fee. Journal of Financial Accounting Researches, 8(4), 37-54 [In Persian].
Gholami Gifan, S., Bazrafshan, A., Salehi, M. (2019). Relation of audit market concentration to audit fees and audit quality according to article 99 of fifth development plan law. Journal of Empirical Research in Accounting, 8(3), 365-378 [In Persian].
Griffin, P.A., Lont, D.H. Sun, E.Y. (2008). Corporate governance and audit fees: Evidence of countervailing relations. Journal of Contemporary Accounting & Economic, 4(1), 18-49.
Griffin, P.A., Lont, D.H., Sun, E.Y. (2010). Agency problems and audit fees: further tests of the free cash flow hypothesis. Journal of Accounting & Finance, 50(2), 321-350.
Hassani, M., Barkhordari, H. (2020). Investigating the impact of institutional ownership concentration on the relationship between board independence and audit services fees: Contraposition supply & demand based perspectives. Accounting and Auditing Review, 27(1), 32-59 [In Persian].
Hassas Yeganeh, Y., Barzideh, F., Taghavifard, M.T., Farahmand Seyed Abadi, M. (2016). Investigating the impact of mandatory audit firm rotation on audit fee and audit market competition. Accounting and Auditing Review, 23(3), 333-352 [In Persian].
Hay, D.C., Knechel, W.R. Ling, L. (2008). Evidence on the impact of internal control and corporate governance on audit fees. International Journal of Auditing, 12(1), 9-24.
Hay, D.C., Knechel, W.R., Wong, N. (2006). Audit fees: a meta-analysis of the effect of supply and demand attributes. Contemporary Accounting Research, 23(1), 141-191.
Hogan, C., Wilkins, M. (2008). Evidence on the audit risk model: do auditors increase audit fees in the presence of internal control deficiencies? Contemporary Accounting Research, 25(1), 219-242.
Houston, R.W., Peters, M., Pratt, J. (2005). Nonlitigation risk and pricing audit services. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 24(1), 37-53.
Huang, T.C., Chang, C., Chiou, J.R. (2016). Audit market concentration, audit fees, & audit quality: Evidence from China. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 35 (2), 121-145.
The International Auditing and Assurance Standards Board. (2013). A Framework for Audit Quality. Exposure Drafts and Consultation Papers. 69 Pages.
Javadi, N., Yaghoubnezhad, A., Rahnama Roudposhti, F., Banimahd, B. (2019). The relationship between competition level of audit market and abnormal audit fee. Journal of Audit Science, 19 (76), 169-194 [In Persian].
Ji, X., Lu, W., Qu, W. (2018). Internal control risk and audit fees: Evidence from China. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 14(3), 266-287.
Johnstone, K. (2000). Client acceptance-decisions: Simultaneous effects of client business risk, audit risk, auditor business risk and risk adaption. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 19(1), 1-25.
Johnstone, K.M., Bedard, J.C. (2004). Earnings manipulation risk, corporate governance risk, and auditors’ planning and pricing decisions. The Accounting Review, 78(4), 1003-1025.
Kallapur, S., Sankaraguruswamy, S., Zang, Y. (2010). Audit market concentration and audit quality. Working Paper, Indian School of Business, National University of Singapore and Singapore Management University.
Kaplan, S., Williams, D. (2013). Do going concern audit reports protect auditors from litigation? A simultaneous equations approach. The Accounting Review, 88(1), 199-232.
Kend, M., Houghton, K.A., Jubb, C. (2014). Competition issues in the market for audit and assurance services: Are the concerns justified? Australian Accounting Review, 24(4), 313-320.
Kittsteiner, T., Selvaggi, M. (2008). Concentration, auditor switching and fees in the UK audit market. Working Paper, ELSE Research Report
Kordestani, G., Rezazadeh, J., Kazemi Olum, M., Abdi, M. (2018), The investigation of audit market concentration impact on audit fees and audit quality. Journal of Financial Accounting Researches, 10(2), 65-83 [In Persian].
Lam, K.C. (1998). Risk Adjusted Audit Pricing: Theory and Empirical Evidence. Ph.D thesis, University of Toronto.
Lee, K.S.Y. (1996). Auditor market share, product differentiation and audit fees. Accounting and Business Research, 26(4), 315-324.
Maher, M.W., Tiessen, P., Colson, R., Broman, A.J. (1992). Competition and audit fees. The Accounting Review, 67(1), 199-211.
McMeeking, K., Peasnell, K., Pope, P. (2007). The effect of large audit firm mergers on audit pricing in the UK. Accounting and Business Research, 37(4), 301-319.
Mohammad Rezaei, F., Moh-Saleh, N., Ahmed, K. (2018). Audit firm ranking, audit quality and audit fees: Examining conflicting price discrimination views. The International Journal of Accounting, 53(4), 295-313.
Mousavi Shiri, S.M., Salehi, M., Hosseini, A., Soleimani, H. (2015). Relationship between inherent risk and control risk in Iran’s auditing professional. Journal of Accounting Knowledge, 5(19), 95-120 [In Persian].
Newton, N.J., Persellin, Julie, S., Wang, D., Michael S.W. (2016). Internal control opinion shopping and audit market competition. The Accounting Review, 91(2), 603-623.
Newton, N.J., Wang, D., Wilkins, M.S. (2013). Does a lack of choice lead to lower quality? Evidence from auditor competition and client restatements. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 32(3), 31-67.
Noshadi, M., Khodadadi, V., Vaez, S.A., Hosseinzadeh, A.H. (2020). Investigating Factors Affecting Audit Fees: Factors Related to the Professional, Cultural and Social Environment. Journal of Accounting and Auditing Research, 12(46), 43-64 [In Persian].
Numan, W., Willekens, M. (2012). An empirical test of spatial competition in the audit market. Journal of Accounting and Economics, 53(1-2), 450-465.
Oradi, J., Nasirzadeh, F., Hesarzadeh, R. (2019). The effects of competition in audit market on audit fee: The role of audit market size. Journal of Accounting Advances, 10 (2), 1-29 [In Persian].
Paik, D.G., Kim, T., Krumwiede, K., Lee, B.B. (2018). The association between audit fees and accounting restatement resulting from accounting fraud and clerical errors. Journal of Forensic & Investigative Accounting, 10(3), 332-356.
Pearson, T., Trompeter, G. (1994). Competition in the market for audit services: The effect of supplier concentration on audit fees. Contemporary Accounting Research, 11(1), 115-135.
Sanders, G., Allen, A., Korte, L. (1995). Municipal audit fees: Hasincreased competition made a difference? Auditing: A Journal of Practice and Theory, 14(1), 105-114.
Simunic, D.A., (1980). The Pricing of Audt Services: Theory and Evidence. Journal of Accounting Research, 18(1), 161-190.
Simunic, D.A. (1984). Auditing, consulting and auditor independence. Journal of Accounting Research, 22(4), 679-702.
Shu, S. (2000). Auditor resignations: clientele effects and legal liability. Journal of Accounting and Economics, 29 (2), 173-205.
Stanley, J. (2011). Is the audit fee disclosure a leading indicator of clients’ business risk? Auditing: A Journal of Practice & Theory, 30(3), 157-179.
Talkhabi, F., Nikoumaram, H., Vakilifard, H.R., Royaee, R. (2017). Investigate the audit fee stickiness and the impact of tax risk on it. Journal of Accounting Knowledge, 8(3), 167-201 [In Persian].
Van Raak, J., Peek, E., Meuwissen, R., Schelleman, C. (2020). The effect of audit market structure on audit quality and audit pricing in the private-client market. Journal of Business Finance & Accounting, 47(3-4), 456-488.
Velte, P., Stiglbauer, M. (2012). Audit market concentration and its influences on audit qulity. International Business Research, 5(11), 146-161.
Venkataraman, R., Weber, J., Willenborg, M. (2008). Litigation risk, audit quality, and audit fees: Evidence from initial public offerings. The Accounting Review, 83(5), 315-1345.
Vesna, S. (2018). Strong competition among audit companies and power to achieve higher audit fees: Who is at the forefront? Scientific Annals of Economics and Business, 65(2), 119-138.
Wallace, W. (1987). The economic role of the audit in free and regulated market: A review. Research in Accounting Regulation, 1, 7-34.
Watts, R.L., Zimmerman, J.L. (1983). Agency problems, auditing, and the theory of the firm: some evidence. Journal of Law and Economics, 26(3), 613-633.